‘Toon mij uw testament en ik zeg u wie u bent’
De mens is langer dood dan levend. Dit realiseren wij ons weer als we constateren dat 2019 niet alleen het jaar is van Rembrandt, maar ook van Leonardo da Vinci. De eerste meester is 350 jaar dood en de tweede alleskunner maar liefst 500 jaar, terwijl zij desondanks nog nadrukkelijk in onze maatschappij voortleven. Niet overal is overigens bekend dat de voorvaderen van Leonardo notarissen waren, deskundigen op het gebied van het ‘schenken en erven’ derhalve, het onderwerp van deze Opinie. Een rechtsgebied waarin de ontwikkelingen nog steeds in hoog tempo doorgaan, niet zelden door allerlei fiscale prikkels. In deze bijdrage een beknopte stand van zaken.
Zo werd bijvoorbeeld in 2019 duidelijk dat we doktersassistenten goed in de gaten moeten houden op fiscaal-erfrechtelijk gebied. Van de tandartsassistenten wisten we al dat ze nog weleens opduiken in het testament van de oude tandarts. Nu was het de beurt aan een doktersassistente. Een mooie fiscale oefening ‘neppartner’. Zij kwam via een geregistreerd partnerschap en een uiterste wil, inhoudende haar enigerfgenaamschap, van de medische wereld in de erfrechtelijke wereld terecht, oftewel bij het vermogen van de 85-jarige patiënt. Nog sterker, ze had er zelfs een pro-forma-echtscheiding met haar ‘echte’ man voor over. Dat de liefde van de man door de maag ging, was al bekend, maar deze vorm van in de watten leggen gaat toch wel weer een stapje verder. Het kan verkeren. Het geregistreerd partnerschap was louter aangegaan om erfbelasting te besparen, en wel op advies van de notaris, aldus de hulpverleenster. Ze had getwijfeld, maar wilde de patiënt bij nader inzien toch niet teleurstellen. Van het testament wist ze in eerste instantie niets af. Dat was haar overkomen, want de patiënt heeft ‘deze constructie ook opgezet omdat zij hem, zoals hij het zelf zei, na vele jaren van verdriet, eenzaamheid en pijn twee prachtige jaren heeft gegeven’. Op zich mogen ‘stervelingen’ in de liefde de fiscaal gunstigste weg volgen, ook op het sterfbed, maar in casu heeft men, of beter gezegd de doktersassistente, het wel heel bont gemaakt. Zij werd dan ook ontslagen in Rechtbank Zeeland-West-Brabant 17 januari 2019, nr. 7238861, ECLI:NL:RBZWB:2019:192. De assistente zelf was zich van geen kwaad bewust, onbegrijpelijk, aldus de kantonrechter, en had het woord ‘mantelzorg’ blijkbaar heel ruim opgevat.
We werden dit jaar ook geconfronteerd met het fenomeen ‘jubelkind gezocht’, oftewel het kruislings schenken. Zo haalde deze ‘techniek’ De Telegraaf onder de noemer ‘Rijke ouders omzeilen belasting met truc’ op 8 februari 2019 en konden wij op 9 februari daarna in de weekendcolumn van Youp op de achterpagina van de NRC lezen: ‘Ik vroeg mijn beschaafde vriend waarom hij mij eigenlijk wilde spreken. Simpele vraag: of ik zijn zoon een tonnetje wilde schenken. Dan kreeg mijn dochter dat bedrag van hem. Dat was een nieuwe louche belastingtruc voor oude graaikakkers. (…)’ En inderdaad: meteen na het weekend werden er op maandag 11 februari al Kamervragen (2019Z02543) aan de staatssecretaris gesteld over het kruislings jubelen naar aanleiding van de betreffende advertentie in Arts en Auto. Een greep uit de vragen: ‘Is bekend of notarissen actief aan dergelijke fiscale constructies meewerken? Zo ja, wat vindt u hiervan?’, ‘Welke stappen worden gezet om dergelijke constructies tegen te gaan?’, ‘Vindt u dat notarissen de plicht hebben om mensen te wijzen op het dubieuze karakter van een dergelijke constructie?’ Een hele mond vol naar aanleiding van een kleine advertentie, maar vooral ook veel politieke ophef over iets wat niet werkt. Denk aan een samenstel van rechtshandelingen en derdenbedingen. Bij de komst van de jubelton in 2014 is dan ook al aangekondigd dat dergelijke constructies bestreden zullen worden. Op 19 februari van dit jaar liet de KNB dan ook weten dat uit de wetsgeschiedenis duidelijk blijkt dat de wetgever de vrijstelling eigen woning niet heeft bedoeld voor kruislingse eigenwoningschenkingen. Het bestuur van de KNB ziet in de wetsgeschiedenis voldoende grond, mede uit het oogpunt van rechtszekerheid, om hieraan als notaris geen medewerking te verlenen. We weten overigens allemaal hoe het met Buckler is afgelopen toen Youp zich ermee ging bemoeien. Een column is immers politiek altijd sterker dan een fiscaal-wetenschappelijke beschouwing, zij het dat het een het ander niet per definitie uitsluit.
Dit is het eerste deel van een NTFR Opinie geschreven door prof.mr.dr. B.M.E.M. Schols. De volledige opinie kunt u hier inzien. Deze Opinie is opgenomen in NTFR nummer 42 van 17 oktober 2019 (NTFR 2019/2515).
iDeal