EHRC 2017/51, EHRM 17-11-2016, , 60125/11 (met annotatie van mr. dr. L.R. Glas)
Inhoudsindicatie
Grote Kamer, Schrapping van de rol, Contact advocaat, Verwijzing, Einduitspraak, Asielaanvraag, DublinverordeningSamenvatting
De klagers zijn een Romagezin dat vanuit Servië naar Frankrijk is vertrokken om daar asiel aan te vragen. Frankrijk wees hun asielverzoek af, waarop de klagers in België wederom asiel hebben aangevraagd. Onder de Dublinverordening heeft België behandeling van het asielverzoek doorgeschoven naar Frankrijk en hebben de bevoegde autoriteiten de klagers in verband daarmee de toegang geweigerd en hen verplicht het land te verlaten. Frankrijk weigerde eerst het asielverzoek weer op zich te nemen, maar stemde daarna in. Het beroep dat klagers tegen de Belgische weigering hadden ingediend, werd niet-ontvankelijk verklaard. Vanaf een bepaalde datum is geen opvang meer aan klagers geboden in België, ondanks het feit dat zij kleine kinderen bij zich hadden, waaronder een kind dat aan een ernstige vorm van epilepsie leed. De klagers hebben daarop enkele weken doorgebracht in de open lucht, op onder meer het station Brussel Noord. Uiteindelijk zijn zij teruggekeerd naar Servië, waar zij eveneens in slechte omstandigheden verkeerden en waar uiteindelijk het dochtertje met epilepsie na een longontsteking is overleden.
Op 7 juli 2015 heeft een Kamer van het Hof in deze zaak een schending vastgesteld van art. 3 EVRM afzonderlijk en van art. 13 EVRM in combinatie met art. 3 EVRM (EHRM 7 juli 2015, nr. 60125/11, «EHRC» 2015/197 m.nt. Den Heijer, NJB 2015/1681). Vervolgens heeft, op verzoek van de regering, een Panel de zaak verwezen naar de Grote Kamer.
Tijdens de hoorzitting van deze hogere voorziening heeft de advocaat van de klagers het Hof laten weten dat zij geen contact meer had met de klagers, ook al had zij dit echt geprobeerd. De advocaat verzocht om hen toch te kunnen blijven vertegenwoordigen op basis van het eerder verkregen mandaat. Het Hof stelt echter vast dat contact tussen de klagers en de advocaat essentieel is om het beroep goed te kunnen behandelen en de opvattingen van de klagers te kunnen horen. Nu de klagers geen contact meer hebben met de advocaat, moet het ervoor worden gehouden dat zij hun belangstelling voor de zaak hebben verloren en dat zij de zaak niet meer willen voortzetten. Onder art. 37 lid 1 (c) EVRM moet de zaak daarom van de rol worden geschrapt. De stelling van de advocaat, dat de klagers zich in Servië in een precaire situatie bevinden en dat om die reden niet van een gebrek aan belangstelling mag worden uitgegaan, verwerpt het Hof. De klagers zijn uit vrije wil uit België weggegaan en hebben aanvankelijk vanuit Servië wel degelijk contact met de advocaat gehouden. Ten slotte is aangevoerd dat het problematisch is voor de klagers dat de zaak in hogere voorziening van de rol wordt geschrapt, omdat a contrario uit art. 44 lid 2 EVRM moet worden afgeleid dat na verwijzing de uitspraak van de Kamer niet definitief wordt, zodat er ook geen verplichting ontstaat tot naleving daarvan onder art. 46 lid 1 EVRM. Het Hof merkt op dat dit geen consequentie is van het schrappen van de rol, maar van het bepaalde in art. 43 EVRM, en bovendien van de vrije keuze van de klagers om het contact met de advocaat te beëindigen. Mochten de klagers alsnog de zaak willen voortzetten, dan kunnen zij onder art. 37 lid 2 het Hof verzoeken de zaak weer op de rol te plaatsen.
Uitspraak
THE LAW
32. In her observations before the Grand Chamber the applicants’ representative informed the Court that she had maintained contact with the applicants almost until the end of the proceedings before the Chamber but had not had any further contact with them since then. At the hearing on 25 May 2016 she confirmed that, despite several attempts on her part, she had been unable to renew contact with the applicants and that she did not know their current address. She submitted that the Court should nonetheless continue its examination of the application and argued that she had been authorised to represent the applicants throughout the entire proceedings. The representative pointed out that it was always difficult to maintain contact with persons in a precarious situation such as that of the applicants and that the referral of the case to the Grand Chamber at the Government’s initiative could not justifiably have the effect of depriving the applicants of the benefit of the judgment of the Chamber, which had ruled in their favour.
33. The Government did not expressly comment on the question of continuing the examination of the case by the Court. They observed, however, that on account of the loss of contact with their lawyer the applicants had not been in a position to submit observations on the new evidence produced before the Grand Chamber which showed, in the Government’s view, that the applicants had not gone to the Bovigny reception centre (see paragraph 27 above).
34. Having regard to these circumstances, the Court considers it necessary first to examine the need to continue the examination of the application according to the criteria set forth in Article 37 of the Convention. This provision reads as follows:
“1. The Court may at any stage of the proceedings decide to strike an application out of its list of cases where the circumstances lead to the conclusion that
(a) the applicant does not intend to pursue his application; or
(b) the matter has been resolved; or
(c) for any other reason established by the Court, it is no longer justified to continue the examination of the application.
However, the Court shall continue the examination of the application if respect for human rights as defined in the Convention and the Protocols thereto so requires.
2. The Court may decide to restore an application to its list of cases if it considers that the circumstances justify such a course.”
35. The Court reiterates that an applicant’s representative must not only supply a power of attorney or written authority (Rule 45 § 3 of the Rules of Court) but that it is also important that contact between the applicant and his or her representative be maintained throughout the proceedings. Such contact is essential both in order to learn more about the applicant’s particular situation and to confirm the applicant’s continuing interest in pursuing the examination of his or her application (see Sharifi and Others v. Italy and Greece, no. 16643/09, § 124, 21 October 2014, and, mutatis mutandis, Ali v. Switzerland, 5 August 1998, § 32, Reports of Judgments and Decisions 1998-V).
36. In the present case the Court observes that the applicants did not maintain contact with their lawyer and failed to keep her informed of their place of residence or to provide her with another means of contacting them. Accordingly, it considers that it can conclude on that basis that the applicants have lost interest in the proceedings and no longer intend to pursue the application, within the meaning of Article 37 § 1 (a) of the Convention (see Ibrahim Hayd v. the Netherlands (dec.), no. 30880/10, § 10, 29 November 2011; Kadzoev v. Bulgaria (dec.), no. 56437/07, § 7, 1 October 2013; M.H. and Others v. Cyprus (dec.), no. 41744/10, § 14, 14 January 2014; and M.Is. v. Cyprus (dec.), no. 41805/10, § 20, 10 February 2015).
37. Whilst it is true that the applicants’ representative has power to represent them throughout the entire proceedings before the Court, that power does not by itself justify pursuing the examination of the case (see Ali, cited above, § 32, and Ramzy v. the Netherlands (striking out), no. 25424/05, § 64, 20 July 2010). It would appear in the present case that the last time the applicants and their lawyer were in contact was on a date prior to the judgment given by the Chamber on 7 July 2015 and that the applicants are unaware of that judgment and of the referral of the case to the Grand Chamber. In the circumstances the Court considers that the applicants’ representative cannot now meaningfully pursue the proceedings before it, in the absence of instructions from her clients, particularly regarding the factual questions raised by the new documents produced by the Government (see Ali, § 32; Ramzy, § 64; and M.H. and Others, § 14, all cited above).
38. Regarding the submission by the applicants’ representative that this situation has arisen as a result of their precarious living conditions in Serbia, the Court observes that the applicants returned to their country of their own volition and that their departure from Belgium does not appear to have resulted in the loss of contact with their lawyer. She affirms that she maintained contact with them throughout the proceedings before the Chamber. In the present case the loss of contact was not therefore a consequence of any act of the respondent Government (see, conversely, Diallo v. the Czech Republic, no. 20493/07, §§ 44-47, 23 June 2011). Nor is there anything to suggest that the precarious conditions in which the applicants lived in Serbia were such as to prevent them from maintaining some form of contact with their lawyer, if necessary through a third party, for such a long period (see Sharifi and Others, cited above, §§ 131-32, and M.H. and Others, cited above, § 14).
39. The Court also takes note of the concern expressed by the applicants’ representative that in the event that the case were struck out of the list by the Grand Chamber the applicants would lose the benefit of the judgment delivered by the Chamber. It does indeed appear from the relevant provisions of the Convention that where a request for referral has been accepted by the panel of the Grand Chamber the judgment of the Chamber does not become final (Article 44 § 2 of the Convention, a contrario) and thus produces no legal effect. The judgment of the Chamber will be set aside in order to be replaced by the new judgment of the Grand Chamber delivered pursuant to Article 43 § 3 (see K. and T. v. Finland [GC], no. 25702/94, § 140, ECHR 2001-VII) with which the parties are obliged to comply in accordance with Article 46 § 1. Such a situation, which, in the instant case, would be prejudicial to the applicants is, however, the consequence of their lack of contact with their lawyer and not of the Government’s use of the possibility, provided for in Article 43 § 1 of the Convention, of requesting that the case be referred to the Grand Chamber. The Court would observe, moreover, that if the circumstances justify such a course the applicants can request that the application be restored to the list of cases under Article 37 § 2 of the Convention.
40. Having regard to the foregoing and in accordance with Article 37 § 1 (a) of the Convention, the Court has to conclude that the applicants do not intend to pursue their application. It also considers that no particular circumstance relating to respect for the rights guaranteed by the Convention or its Protocols requires it to continue the examination of the application pursuant to Article 37 § 1 in fine.
41. Accordingly, the case should be struck out of the list.
For these reasons, the Court
Decides, by twelve votes to five, to strike the application out of its list.
Dissenting opinion of Judge Ranzoni, joined by Judges López Guerra, Sicilianos and Lemmens
(Translation)
1. I can without hesitation agree with the judgment, up to and including the first sentence of paragraph 40, and with the majority’s conclusion in accordance with Article 37 § 1 (a) of the Convention that the applicants do not intend to pursue their application. However, in my view the Grand Chamber should have continued the examination of the application under Article 37 § 1 in fine because there are special circumstances in the present case relating to respect for human rights as defined in the Convention or the Protocols thereto which go beyond the particular situation of the applicants.
2. In a judgment recently delivered by the Grand Chamber, F.G. v. Sweden ([GC], no. 43611/11, ECHR 2016), the Court held that the circumstances of the case justified striking it out of the list in accordance with Article 37 § 1 (c) on the grounds that the deportation order could no longer be enforced. However, it decided to continue the examination of the application for the following reasons:
“81. It will be recalled that on 2 June 2014 the case was referred to the Grand Chamber in accordance with Article 43 of the Convention, which provides that cases can be referred if they raise “a serious question affecting the interpretation or application of the Convention or the Protocols thereto, or a serious issue of general importance”.
82. The Court notes that there are important issues involved in the present case, notably concerning the duties to be observed by the parties in asylum proceedings. Thus, the impact of the current case goes beyond the particular situation of the applicant, unlike most of the similar cases on expulsion decided by a Chamber.”
3. Similar considerations applied here. The panel of the Grand Chamber agreed to refer the case to the Grand Chamber. In doing so it acknowledged in substance that the case raised serious questions affecting the interpretation or application of the Convention or the Protocols thereto, or serious issues of general importance.
4. As in F.G. v. Sweden I think that important issues were at stake in the present case and that the Grand Chamber should have seized the opportunity to rule on certain principles.
5. Firstly, the Grand Chamber should have taken advantage of the opportunity provided by the present case to define or adjust the concept of “vulnerability”. In its case-law the Court has had regard to the vulnerability of the applicants both in assessing whether the threshold of severity justifying the application of Article 3 had been attained, a greater degree of vulnerability justifying a lower threshold of tolerance, and in determining the scope of the positive obligations on the State, extreme vulnerability requiring a greater duty of protection (see M.S.S. v. Belgium and Greece [GC], no. 30696/09, § 251, ECHR 2011, and Tarakhel v. Switzerland [GC], no. 29217/12, § 119, ECHR 2014 (extracts)).
6. In M.S.S. the Court considered that asylum-seekers were a “particularly underprivileged and vulnerable” population group. However, the fact is that asylum-seekers may vary in their degree of vulnerability according to their means of subsistence, the type of treatment or persecution of which they have been or are liable to be victims, their age, their family situation or their state of health or their disability. As rightly pointed out by Judge Sajó in his dissenting opinion in M.S.S. v. Belgium and Greece, “although many asylum-seekers are vulnerable persons, they cannot be unconditionally considered as a particularly vulnerable group ... Asylum-seekers are far from being homogeneous, if such a group exists at all”.
7. Even though the applicants in the present case were, in my view, undeniably vulnerable, the Court could have seized the opportunity to define that concept.
8. Moreover, in its judgment the Chamber noted that the applicants had been “overwhelmed” by the situation and that the Belgian authorities should have “show[n] greater diligence in finding them accommodation” (see paragraph 151 of the Chamber judgment). The Government indicated, however, that the fact that the applicants were unfamiliar with the correct procedure had not been such as to cause them be overwhelmed by the situation.
9. The national authorities do of course have the responsibility of organising the reception of asylum-seekers and examining their applications. However, in my view asylum-seekers must also satisfy certain obligations and undertake reasonable steps as long as those obligations are adapted to their actual situation. The present case raised questions of general importance concerning the various responsibilities relating to the conditions of reception of asylum-seekers which the Grand Chamber could have answered.
10. I note, lastly, that the case raised important questions regarding the concepts of “effectiveness” of a remedy and “arguable complaint” in the context of expulsion of aliens, particularly in the event of transfers carried out under the Dublin Regulation. It would have been desirable for the Grand Chamber to express itself on those points with a view to clarifying, or even specifying the answers to be given to questions whose importance goes beyond the facts of the case, especially in the current context.
11. In conclusion, I regret that the majority did not acknowledge that in the present case there were special circumstances regarding respect for human rights as defined in the Convention and the Protocols thereto within the meaning of Article 37 § 1 in fine which required that the application continue to be examined. The Grand Chamber should have seized the opportunity to develop the principles concerning the above-mentioned points or, at least, to clarify and adjust the Court’s case-law.
12. For these reasons I have voted against striking the application out of the list.
Noot
1. Alles in de aanloop naar de Grote Kamer-uitspraak in de zaak V.M. e.a. t. België leek erop te wijzen dat de uitspraak van belang zou zijn voor de Europese asielrechtspraak: de zaak was, nadat de kamer een schending had gevonden van onder meer art. 3 EVRM, doorverwezen naar de Grote Kamer, er vond een hoorzitting plaats en vijf amicus curiae mochten interveniëren. Schijn bedroog, want een verdeelde Grote Kamer (12-5) besloot om de zaak niet inhoudelijk te behandelen. Met deze beslissing wiste de Grote Kamer de wel op inhoudelijke overwegingen berustende kameruitspraak uit en daarmee eveneens – zoals de advocaat van de klagers tijdens de hoorzitting voorzag – jaren van juridische discussies. Deze noot gaat over de stelligheid van het Hof in deze uitspraak en laat zien over welke punten het Hof meer had kunnen twijfelen. Die punten geven inzicht in waar het Hof anders had kunnen beslissen, niet per se waar dat daadwerkelijk doorslaggevend zou moeten zijn geweest. Tijdens het ‘raadkameren’ zijn deze twijfels misschien wel uitgesproken en besproken, maar dit valt niet in de uitspraak terug te lezen, en dat terwijl het Hof juist is geprezen om zijn ‘searching and tentative’-stijl en het feit dat het openlijk worstelt met zijn zwakke en meer sterke argumenten (Gledon, aangehaald in: L.R. Helfer en A.-M. Slaughter, ‘Toward a Theory of Effective Supranational Adjudication’, Yale Law Journal 1997, p. 273-391, p. 320)
2. Het besluit van de Grote Kamer om de zaak van de rol te schrappen op de grond dat de klagers niet voornemens zijn om hun verzoekschrift te handhaven (art. 37 lid 1 sub a EVRM), lijkt te rusten op twee gedachten: de klagers hebben hun belangstelling voor de zaak kennelijk verloren en de Grote Kamer kan de procedure niet op een zinnige wijze voortzetten omdat de klagers de advocaat niet kunnen instrueren over nieuw bewijs van de regering. Over beide punten kan getwijfeld worden
3. De conclusie dat de klagers hun belangstelling voor de zaak hebben verloren is gebaseerd op het enkele feit dat zij geen contact meer hebben met hun advocaat. De vraag is of dit causale verband (zie par. 36 ‘Accordingly’) daadwerkelijk bestaat. Gezien de situatie waarin de klagers zich bevinden als gediscrimineerde minderheid, wat voor hen reden was om Servië te verlaten (zie hierover een video over de familie getiteld De Charybde en Scylla: un documentaire sur les droits des Roms en Serbie, gemaakt door de Belgische Délégué général aux droits de l’enfant, beschikbaar op http://enlignedirecte.be/2614), zou het ook kunnen dat zij niet in staat zijn om contact te leggen of zich daartoe te brengen, terwijl ze tegelijkertijd wel willen dat de klacht wordt voortgezet (zie ook M. Baumgärtel, “V.M. and others v. Belgium: The tragic story of yet another ‘disappeared case’”, Strasbourg Observers, 18 januari 2017, beschikbaar op https://strasbourgobservers.com/2017/01/18/v-m-and-others-v-belgium-the-tragic-story-of-yet-another-disappeared-case/). De Kamer verweet België nog dat het geen rekening had gehouden met de kwetsbaarheid van de klagers en hun kinderen als asielzoekers (V.M. e.a. t. België, EHRM 7 juli 2015, nr. 60125/11, «EHRC» 2015/197 m.nt. Den Heijer, NJB 2015/1681, par. 162); de Grote Kamer lijkt nu geen rekening te houden met de kwetsbaarheid van de klagers en hun kinderen als Roma, ofschoon het Hof eerder heeft opgemerkt dat ‘as a result of their turbulent history and constant uprooting the Roma have become a specific type of disadvantaged and vulnerable minority [and] therefore require special protection ...’ (D.H. e.a. t. Tsjechië, EHRM 13 november 2007 (GK), nr. 57325/00, NJ 2008/380 m.nt. Alkema, «EHRC» 2008/5 m.nt. Hendriks, RvdW 2008/380, par. 182). Het Hof oordeelt verder dat uit niets kan worden afgeleid dat de omstandigheden waaronder de klagers in Servië leven hen er van heeft weerhouden om contact op te nemen met hun advocaat. Nu er juist geen contact is geweest, vraag ik mij af hoe het Hof dit kan weten. Ook merkt het Hof op dat de klagers uit eigen beweging naar Servië zijn teruggekeerd en vervolgens dat het verliezen van het contact met de advocaat daarom niet het gevolg is geweest van enig handelen door de regering. Het Hof zou zich echter kunnen afvragen of de klagers daadwerkelijk vrijwillig zijn teruggekeerd, aangezien zij in België leefden onder omstandigheden die volgens de Kamer in schending kwamen met art. 3 EVRM.
4. Art. 37 lid 1 sub a EVRM staat het Hof toe om een zaak van de rol te schrappen indien ‘de verzoeker niet voornemens is zijn verzoekschrift te handhaven’. Het niet op een zinnige wijze kunnen voortzetten van een zaak lijkt geen logische reden te zijn om een zaak van de rol te schrappen onder sub a. Logischer zou zijn om, gezien deze reden, sub c in te roepen (het is ‘om een andere door het Hof vastgestelde reden niet meer gerechtvaardigd ... de behandeling van het verzoekschrift voort te zetten’). Los van dit tekstuele puntje, had het Hof zich kunnen afvragen of het inderdaad de zaak niet op een zinnige manier kon voortzetten omdat de klagers de advocaat niet hadden kunnen instrueren over hoe om te gaan met het nieuwe bewijs. Het relevante nieuwe bewijs bestaat uit correspondentie tussen het Federal Agency for the Reception of Asylum-seekers en werknemers bij een opvangcentrum, waaruit op te maken valt dat er een kamer met een wiegje was klaargemaakt voor de klagers. Die kamer was bovendien een paar dagen vrij gehouden voor hen en er was vervoer geregeld voor de klagers naar het opvangcentrum. Dit bewijs toont volgens de regering aan dat de klagers niet naar het opvangcentrum waren gegaan, terwijl zij verklaarden dat ze dit wel hadden gedaan, maar niet waren toegelaten omdat ze niet de juiste papieren hadden. Ik vraag mij af of voor het verloop van de procedure het daadwerkelijk van groot belang was dat de klagers op het bewijs hadden kunnen reageren. Het bewijs laat namelijk de mogelijkheid open dat de klagers naar het opvangcentrum zijn geweest en daar zijn geweigerd vanwege het ontbreken van de juiste papieren. Bovendien draait de zaak om een constitutionele kwestie, zoals ik hieronder uiteenzet, waardoor het minder van belang is dat klagers niet meer de feiten konden betwisten.
5. De vier dissenters zijn het met de meerderheid eens dat de klacht op grond van art. 37 lid 1 sub a EVRM van de rol kan worden geschrapt. Zij zijn het echter oneens met de beslissing om daadwerkelijk tot schrapping over te gaan omdat zij van mening zijn dat een andere regel uit datzelfde artikel van toepassing is, namelijk dat het Hof de behandeling van een klacht voortzet ‘indien de eerbiediging van de in het Verdrag ... omschreven rechten ... zulks vereist’. Dit is bijvoorbeeld vereist wanneer er over het onderwerp van de klacht weinig jurisprudentie bestaat, de klacht een onderwerp betreft dat van algemeen belang is of de vermeende schending van een zeer ernstige aard is (L.R. Glas, ‘Art. 37. Schrapping van de Rol’, in J.H. Gerards e.a. (red.), Sdu Commentaar EVRM; Deel II – Procedurele Rechten, Den Haag: Sdu 2014, p. 229-230). In V.M. stelt het Hof kortweg vast dat er geen omstandigheden zijn die vereisen dat het de klacht toch inhoudelijk behandelt. De dissenters dragen drie inhoudelijke redenen aan waarom die omstandigheden wel bestaan: het Hof had het begrip ‘kwetsbaarheid’ kunnen verduidelijken, het had kunnen ingaan op welke verantwoordelijkheden de staat en de asielzoekers hebben wat betreft opvang en het had de begrippen “‘effectiveness’” of a remedy and ‘arguable complaint’” in de context van (Dublin) uitzettingen kunnen verhelderen. Daarnaast dragen de dissenters een andersoortige reden aan: de zaak is verwezen naar de Grote Kamer, wat alleen mogelijk is indien zij ‘aanleiding geeft tot een ernstige vraag betreffende de interpretatie of toepassing van het Verdrag ..., dan wel een ernstige kwestie van algemeen belang’ (art. 43 lid 2 EVRM). Je zou daarom verwachten dat eerbiediging van de Verdragsrechten per definitie vereist dat een zaak inhoudelijk wordt beslist wanneer het gaat om een verwezen zaak (zie ook het door de dissenters aangehaalde arrest F.G. t. Zweden (EHRM 23 maart 2016 (GK9, nr. 43611/11, «EHRC» 2016/131 m.nt. Den Heijer, par. 81-2). Om hier meer helderheid over te krijgen, zou het handig zijn geweest wanneer de beslissing van het Panel tot verwijzing openbaar zouden zijn. Helaas zijn die beslissingen dat niet en heeft het Hof aan dit beleid vastgehouden, ook nadat het Hof in de Verklaring van Izmir uit 2011 was uitgenodigd om dan ten minste de afwijzende beslissingen te publiceren (Follow-up Plan, par. F(2)(e)). Dat het nuttig zou zijn om ook beslissingen om te verwijzen openbaar te maken bewijst deze uitspraak. Wanneer er een overtuigende en openbare beslissing had gelegen van het Panel, was het voor het Hof waarschijnlijk lastiger geweest om de zaak van de rol te schrappen, of het had dan ten minste beter moeten uitleggen waarom eerbiediging van de mensenrechten niet vereiste dat het de klacht zou behandelen.
6. Daarbij zou de perverse bijvangst van deze beslissing kunnen zijn, dat regeringen die weten dat de klager moeite heeft om contact te onderhouden met de advocaat, om verwijzing verzoeken zodat de zaak vervolgens van de rol kan worden geschrapt wanneer er geen contact meer is. Zo komt de regering onder de Kameruitspraak uit omdat die uitspraak, vanwege de verwijzing, nooit een einduitspraak wordt en alleen einduitspraken bindend zijn (op grond van art. 44 lid 2 EVRM a contrario en art. 46 lid 1 EVRM). De klagers hebben niet (meer) de genoegdoening van de bevinding van een art. 3-schending en het vooruitzicht op financiële genoegdoening (de kamer had aan België opgelegd dat het 22.750 euro zou moeten betalen aan de klagers onder art. 41 EVRM). Voor de betaling was het wel nodig geweest dat de klagers hun betalingsinformatie al eerder naar het Hof hadden gecommuniceerd (dit is mogelijk aangezien het Hof al voor dat het uitspraak doet klagers hiertoe uitnodigt, zie ‘Practice Direction, Just Satisfaction Claims’, 28 maart 2007, par. 22). Misschien nog wel meer problematisch: het Comité van Ministers zal niet toezien op de tenuitvoerlegging van de Kameruitspraak, en daarmee op de oplossing van een mogelijk structureel probleem. Het dictum van de uitspraak, het deel waarin het Hof de schendingen vaststelt en minnelijke genoegdoening toekent, is dus nooit bindend geworden. Toch kan de Kameruitspraak in V.M. wel een relevant precedent blijven omdat de Grote Kamer de Kameruitspraak niet inhoudelijk heeft overrulet en interpretatie door de Kamer van het Verdrag erga omnes-werking heeft voor bovendien niet alleen België, maar ook de andere Verdragsstaten.
7. Overigens is het opvallend dat de dissenting opinion is geschreven door één rechter en is onderschreven door drie rechters; er stemden namelijk vijf rechters tegen. Het is vooral de vraag waarom de vijfde rechter de dissent niet ook onderschreef of zelf een dissent schreef. Binnen het Hof bestaat namelijk “de interne norm om tenminste altijd ‘een bare statement of dissent’ in te leveren; dat niet doen is ‘compleet ongebruikelijk’”. (B.E.P. Myjer, ‘Myj/meringen van een typische alpha: Over stemverhoudingen en separate opinions’, NTM/NJCM-Bulletin 2016, p. 242-244).
8. De uitspraak kan ook in een breder perspectief worden bezien, tegen de achtergrond van ontwikkelingen in de jurisprudentie van het Hof en zijn beleid. De vraag kan dan worden gesteld of de uitspraak binnen zo’n ontwikkeling past of er juist tegenin gaat.
9. Eén relevante ontwikkeling is dat het Hof het steeds meer als zijn taak ziet om general justice te verschaffen en niet enkel om recht te doen aan de individuele klager (J.H. Gerards en L.R. Glas, ‘Access to Justice in the European Convention on Human Rights System’, Netherlands Quarterly of Human Rights 2017, par. 2.2.3). Dit betekent niet dat het Hof individuele rechtsbescherming nu van minder belang acht dan eerst, maar wel dat het bepaalde type zaken (bijvoorbeeld repetitieve klachten) eerder zal afstoten (L.R. Glas, ‘Changes in the Procedural Practice of the European Court of Human Rights: Consequences for the Convention System and Lessons to be Drawn’, Human Rights Law Review 2014, p. 671-699, p. 679). Ervan uitgaande dat, zoals de dissenters betogen, in V.M. algemene vraagstukken een rol spelen en dat de Grote Kamer juist general justice had kunnen verschaffen door inhoudelijk uitspraak te doen, dan gaat de uitspraak in tegen deze trend. Bovendien verschaft het Hof ook geen individual justice door middel van de schrappingsbeslissing. De uitspraak draagt dus noch bij aan individual justice, noch aan general justice.
10. Een andere trend, die deels samenhangt met het afstoten van bepaalde type zaken, is dat het Hof anders omgaat met de klachtformulieren. Deze ontwikkeling is in werking gezet door de amendering van Regel 47 uit het procesreglement van het Hof op 1 januari 2014. Waar het Hof eerder redelijk soepel omging met de informatie die in een klachtformulier moest staan, is het Hof nu veel strenger. De klagers moeten nu het formulier meteen invullen en wanneer het formulier niet volledig is ingevuld, wordt de klacht niet behandeld en loopt de deadline van zes maanden voor het indienen van een klacht door. Het Hof is dus nu meer precisie van de klager gaan verwachten en is bovendien minder geneigd om uitzonderingen te hanteren op de regels. In 2014 voldeed 23% van alle klachten niet aan deze strenge eisen (Gerards en Glas, ‘Access to Justice in the European Convention on Human Rights System’, par. 3.3 met verwijzingen). De uitspraak in V.M. past bij deze beleidslijn: het Hof benadrukt dat het contact houden met de advocaat de eigen verantwoordelijkheid van de klagers is en overweegt verder niet of de omstandigheden waarin de klagers zich bevinden tot een soepelere omgang met de regels zou nopen.
11. Een trend van een geheel andere orde die anderen menen te ontwaren, is dat het Hof minder dan eerst zijn handen wil branden aan gevoelige zaken en daarom eerder of geen schending zal vinden of de klacht op niet-inhoudelijke gronden zal proberen af te wijzen. De uitspraak in de zaak van Hutchinson t. VK (EHRM 17 januari 2017 (GK), nr. 57592/08) wordt bijvoorbeeld zo gelezen. In zijn dissenting opinion bij deze uitspraak reageert rechter Pinto de Albuquerque fel en schrijft: ‘The majority’s decision represents a peak in a growing trend towards downgrading the role of the Court before certain domestic jurisdictions, with the serious risk that the Convention is applied with double standards’ (zie ook Baumgärtel, “V.M. and others v. Belgium: The tragic story of yet another ‘disappeared case’”, reeds aangehaald). Specifiek met betrekking tot migratiezaken is opgemerkt dat het Hof van de rol schrapt ‘what may well be the most promising ... cases’ (M.-B., Dembour, When Humans Become Migrants, Oxford: Oxford University Press 2015, p. 325, aagehaald door Baumgärtel). Het vinden van een art. 3-schending op Belgische bodem is zeer ernstig en daarmee politiek gevoelig. In dat licht zal het Hof vanwege zijn beslissing mogelijk worden verweten dat het zijn handen niet wil branden aan zo’n bevinding. De uitspraak zou dus een bevestiging kunnen zijn van een trend, maar daarmee is de uitspraak nog niet minder problematisch.
mr. dr. L.R. Glas, Universitair docent Europees recht, sectie internationaal en Europees recht, Radboud Universiteit Nijmegen
| Instantie | Europees Hof voor de Rechten van de Mens |
|---|---|
| Datum uitspraak | 17-11-2016 |
| Publicatie | EHRC 2017/51 (Sdu European Human Rights Cases), aflevering 3, 2017 |
| Annotator |
|
| Zaaknummer | 60125/11 |
| Rechtsgebied | Mensenrechten (EVRM) |
| Rubriek | Uitspraken EHRM |
| Rechters |
|
| Partijen | V.M. e.a. tegen België |
| Regelgeving |