De lezer van NTFR zal het niet zijn ontgaan dat wij er de laatste jaren een nieuw fenomeen bij hebben: mensen die in gele hesjes protesteren. Vooral Parijs heeft er last van. Het gaat vaak om grote groepen demonstrerende mensen die het verkeer behoorlijk hinderen. Dat is nog tot daaraan toe; het hoort als het ware bij een gezonde democratie. Maar verschillende keren is een en ander uitgemond in opstootjes, vechtpartijen, baldadigheid en meer. Bovendien wordt vermoed dat zich onder de demonstranten ook wel criminele elementen begeven die erop uit zouden zijn om de staat te destabiliseren.
Gele hesjes en hun achtergrond
Maar toch. Laten we proberen de minder frisse aspecten die soms doordringen tot de beweging – voor zover je daar al van kunt spreken – buiten beschouwing te laten. Waar is het de ‘gele hesjes’ om te doen? In Frankrijk zijn ze oorspronkelijk vooral opgestaan tegen het liberale beleid van president Macron. Die probeert de Franse economie uit alle macht uit het slop te trekken door haar meer in lijn te brengen met de globale ontwikkelingen, een reeks vastgeroeste privileges af te schaffen of te beperken en zo de concurrentiekracht te vergroten. Een van de eerste plannen was om de benzineprijs op te trekken. Maar dat was tegen het zere been van de vele Fransen die het zich niet kunnen permitteren in Parijs te wonen en vele kilometers, tijd en geld moeten investeren om er te komen werken vanuit de periferie van de metropool. Andere klachten zijn het verlies van arbeidsplaatsen als gevolg van de globalisering (outsourcing) en de immigratie. De gevolgen heeft iedereen op tv kunnen zien.
Macron op zijn beurt heeft, in elk geval in mijn ogen, adequaat gereageerd door zelf het gesprek aan te gaan met de demonstranten en hij heeft daarmee dan ook de storm enigszins tot bedaren gebracht. Hij heeft daarmee, denk ik, de juiste snaar geraakt, omdat de onvrede van een niet onbelangrijk deel van de ‘gewone‘ Fransen erin bestaat dat zij het gevoel hebben niet te worden gehoord. Het beleid, zeker dat van Macron, dient in hun perceptie de ambtelijke en industriële elite in – vooral – Parijs. Het platteland moge dan sedert decennia ontvolkt raken, maar het is zo groot dat er toch echt nog enkele tientallen miljoenen mensen wonen die het gevoel hebben verweesd achter te blijven.
Wat heeft dit betoog van doen met een Opinie over fiscaliteit in Nederland? Voorop staat dat de gele hesjes in ons land maar mondjesmaat voet aan de grond hebben gekregen. Voor zover mijn herinnering strekt, zijn er alleen in de Nederlands-Belgische grensstreek enige acties geweest. Een paar demonstraties in Maastricht waarbij de leider nog een keer op staatskosten heeft mogen overnachten, en een blokkade van de autosnelweg. Ik zal vast wel iets vergeten, maar een groot oproer heeft ten onzent in elk geval niet plaats gevonden.
Nederland is dan ook een ander land dan Frankrijk. Wij tellen de zegeningen van het poldermodel en ons koloniale verleden ligt niet zoals het Franse als het ware om de hoek, in Noord-Afrika en in de banlieues van Parijs. In ons land kan de regering rustig de btw verhogen zodat het verschil met de ons omringende landen nog hoger wordt dan het al was, en vervolgens zeggen dat het voor de pompstations in de grensstreken niet uitmaakt. Dit terwijl daar de prijs aan de Nederlandse pomp noodgedwongen al 5 of 6 cent lager is dan elders in het land, en gisteren een chirurg mij nota bene vertelde dat hij consequent in België tankt. Kortom, de emoties lopen in ons land minder snel hoog op, maar dat wil niet zeggen dat er niet (veel) mensen zijn die het gevoel hebben dat er niet naar hen wordt geluisterd. In het stemhokje wordt er wel degelijk gereageerd. Het CDA weet er alles van nadat het – ik denk een jaar of twintig geleden – had gewaagd te tornen aan de belangen van de AOW’ers. De PvdA is het ‘kwartje van Kok’ eigenlijk nooit meer te boven gekomen, en kreeg niet lang geleden een enorme klap toen zij deelnam aan een kabinet dat ‘handen aan het bed van oma wegbezuinigde’. Kiezers reageren boos wanneer ‘hun’ volksvertegenwoordigers hen in de steek laten. Net als de gele hesjes voelen zij zich dan niet meer serieus genomen; hun belangen tellen blijkbaar niet meer mee.
De belastingplichtige die zich genegeerd voelt
Ook voor de rechter is het van wezenlijk belang om zijn ‘klanten’ serieus te nemen en hen te overtuigen van de juistheid van zijn beslissing. Niet alleen helpt dat partijen – voor zover mogelijk – om de beslissing te aanvaarden, ook als deze geheel of gedeeltelijk in hun nadeel is, maar een goed gemotiveerde beslissing is ook in het belang van de rechter zelf. Hij ontleent zijn gezag immers voor een heel belangrijk deel aan de overtuigingskracht van zijn uitspraak. Het moet ook gezegd dat in veel van de uitspraken die mij onder ogen komen, veel moeite is gedaan om het oordeel zorgvuldig en helder te motiveren, voor zover het complexe recht dat toelaat.
Daartegen steken de vele arresten die de Hoge Raad ongemotiveerd wijst met toepassing van art. 80a of 81 Wet RO, schril af. De wetgever heeft voor deze weg gekozen omdat naar zijn mening de beschikbare capaciteit van de cassatierechter vooral moet worden ingezet voor beslissingen die van belang zijn voor de rechtsvorming of de rechtseenheid. Meestal hebben al twee rechters over de zaak geoordeeld, dus is het niet zo hard nodig dat de Hoge Raad nog eens uiteenzet waarom (meestal) het hof een goede uitspraak heeft gedaan. Ook veel andere landen kennen een of ander ‘verlofstelsel’ voor de toegang tot de hoogste rechter. De Nederlandse variant is zelfs maar een gematigde vorm daarvan. De Hoge Raad onderzoekt immers wel of de klachten gegrond of ongegrond zijn, en alleen in het laatste geval kan het beroep in cassatie worden afgewezen zonder nadere motivering.
Dit is het eerste deel van een NTFR Opinie geschreven door prof.dr.mr. R.E.C.M. Niessen. De volledige opinie kunt u hier inzien. Deze Opinie is opgenomen in NTFR nummer 44 van 31 oktober 2019 (NTFR 2019/2655).
iDeal