In ons vorige blog gingen we in op de manier waarop OR’s in de loop van de ruim zeventig jaar van zijn bestaan werden gekozen. Grof gezegd: van een veel op gemeenteraadsverkiezingen lijkend lijstenstelsel, ontwikkelden deze verkiezingen zich tot een persoonlijke voorkeurstem voor kandidaten van eigen keuze: het personenstelsel. De ondertoon in deze ontwikkeling was vooral om de gekozen OR meer te laten leven bij de collega’s. Doordat mensen zich eerder kandidaat durfden te stellen en doordat collega’s massaler gingen stemmen. Helaas lijkt het erop dat de verkiezingen nog altijd niet leven bij de achterban. Is er een manier om het tij te keren?
De WOR is er duidelijk over: na de verkiezingen dienen de namen en functies van de leden van de OR blijvend te worden vermeld op een plaats die vrij toegankelijk is voor iedereen die in de onderneming werkzaam is en zodanig dat daar ook makkelijk kennis van kan worden genomen (Artikel 11 lid 2 WOR). Regelmatig komt het echter voor dat als ik naar een onderneming bel en vraag naar een lid van de ondernemingsraad, de telefonist(e) niet weet wie daarvoor benaderd moet worden. In feite ligt hier het begin van een goede betrokkenheid van medewerkers bij wat de OR doet. Immers, het moet voor alle collega’s vanzelfsprekend zijn dat er een OR in de onderneming is, dat deze een belangrijke functie vervult (ook al weet men vaak niet precies welke) en dat de directie het overleg met deze OR serieus neemt en belangrijk vindt.
Marketing erbij betrekken
Mijn eerste tip zou dan ook zijn: ga eens met een medewerker van de marketingafdeling rond de tafel zitten en bespreek hoe de aanwezigheid van de OR als een onontkoombare vanzelfsprekendheid in de onderneming kan worden uitgestraald. Een concrete vraag die je hem of haar daarbij kunt stellen is: hoe zorgen we ervoor dat 80% (meer mag ook!) van onze collega’s alle OR-leden bij naam kennen? Waarschijnlijk zal deze marketing-medewerker dan zeggen dat dat niet vanzelf gaat. Als OR (en vooral de individuele leden!) moet je daar ook wat voor doen. Te vaak nog wordt de OR gezien als een anoniem orgaan, dat wekelijks, of maandelijks berichten de onderneming instuurt over allerlei besluiten waar dan al niet instemming of advies over gevraagd is. Voor OR-leden uiterst boeiende materie, maar voor de ‘gewone’ medewerkers vaak tamelijk nietszeggend.
Kwaliteit van de informatie
Behalve deze verplichting tot publicatie van OR-leden met naam en functie zou je in de WOR wellicht nog meer tips kunnen vinden om de OR zichtbaarder te maken. Zo is er ook een verplichting om de agenda van de vergaderingen van de ondernemingsraad bekend te maken aan allen die in de onderneming werkzaam zijn, alsmede verslagen van de vergaderingen (artikel 14 lid 2 sub f t/m h WOR). Je zou daar als OR uit kunnen lezen dat OR-vergaderingen in beginsel openbaar zijn, maar dat staat nergens met zoveel woorden. Ook de mogelijkheid om commissies te vormen met leden die niet in de OR zitten, is van oudsher een manier om mensen actief te betrekken bij het OR-werk en zo de bekendheid met dit werk te vergroten. Het feit dat een meerderheid van de vaste commissie voortaan uit niet-OR leden kan bestaan, zoals de WOR sinds 2022 toestaat (artikel 15 lid 2 WOR), lijkt me daarbij niet echt van doorslaggevend belang. Diezelfde medewerker van de marketingafdeling zou wellicht ook kunnen meedenken over de manier waarop de OR zijn informatie naar de achterban verzorgt – hoewel daar traditioneel al veel aandacht aan wordt besteed. Maar wellicht dat de blik van de buitenstaander een aantal blinde vlekken kan opmerken, die een goede communicatie tot nu toe in de weg hebben gestaan.
Onvoldoende draagvlak voor OR-leden
Is aan de basisvoorwaarden voldaan, dan is dat geen garantie voor een enthousiaste kandidaatstelling. De praktijk is vaak dat mensen rechtstreeks benaderd worden met de vraag of ze zich kandidaat willen stellen. Tot 2016 moesten kandidaten ofwel de goedkeuring van de vakbond hebben (middels de vakbondslijsten) of van een aantal collega’s, die middels een handtekening de kandidatuur steunden (voor de zogenaamde vrije lijsten). Met een simpele schrapping door de Tweede Kamer van deze verplichting is het makkelijker om een vrije kandidatenlijst in te dienen, dan op een vakbondslijst te komen. Het schrappen van die bepaling valt in zekere zin te betreuren, omdat daarmee iedereen zich kandidaat kan stellen voor de OR – ook degene die nog een appeltje te schillen heeft met zijn manager, of denkt ontslagbescherming te krijgen. Omdat in de meeste reglementen staat dat, bij een kleiner of gelijk aantal kandidaten dan het aantal zetels, er geen verkiezingen gehouden hoeven te worden (en iedereen dus ‘gekozen’ is), kan het zijn dat er een aantal mensen in de OR terecht komt, met onvoldoende draagvlak in de onderneming.
Dit effect wordt nog versterkt, doordat de OR vaak, tegen het eind van zijn zittingstermijn, op zoek gaat naar nieuwe kandidaten. Vaak is men dan blij als het aantal zetels bezet is en er dus precies genoeg kandidaten zijn. Dan hoeven er geen verkiezingen gehouden te worden en gaat men over tot de orde van de dag. Het lijkt een dilemma dat niet oplosbaar is, want bij gebrek aan animo ben je vaak al blij als je alle zetels gevuld krijgt. Meer kandidaten werven om tot echte verkiezingen te komen is dan een stap te veel.
Bevordering kandidaten en opkomst bij verkiezingen
Hier ligt een mooie taak voor de Commissie Bevordering Medezeggenschap (CBM) van de SER: kan de manier waarop kandidaatstelling en opkomst bij verkiezingen verlopen eens tegen het licht worden gehouden en gekeken naar manieren om deze te bevorderen? Eén tip kan daarbij alvast worden meegenomen: in België en Duitsland worden deze verkiezingen landelijk gehouden, op eenzelfde tijdstip. Dat genereert aandacht van de landelijke pers en voor zover ik weet is dat ook opkomst bevorderend. ‘Sociale Verkiezingen’ wordt dat in België genoemd. Zou dat ook in Nederland wellicht meer op de kaart gezet kunnen worden?
Lees hier hoe Inzicht in de OR online jouw werk als OR-lid makkelijker maakt.
iDeal