Postcode-discriminatie voor vuurwapenbezit

Een recent nieuwsbericht uit de hoofdstad deed vorige week heel wat stof opwaaien. In Amsterdam hebben de rechters met elkaar afgesproken om ten aanzien van geweld met vuurwapens en explosieven veel hogere straffen op te leggen dan in andere delen van het land.

De Amsterdamse rechters reageren hiermee op het toenemend aantal liquidaties en schietpartijen in de hoofdstad. Met het verhogen van de straffen willen zij het signaal afgeven dat het onacceptabel is om vuurwapens en handgranaten te gebruiken in de regio Amsterdam. Ons inziens is dit een onacceptabele discriminerende afspraak die leidt tot rechtsongelijkheid.

Richtlijnen voor straftoemeting

Eerst nog wat achtergrondinformatie. Een rechter dient zich bij het opleggen van een straf te houden aan de geldende strafmaxima. Daarbinnen is hij of zij vrij om een straf te bepalen, bijvoorbeeld door rekening te houden met de ernst van het feit of de persoon van de verdachte, etc. In de praktijk bestaan voor strafoplegging twee verschillende soorten richtlijnen: de oriëntatiepunten voor straftoemeting (LOVS) en de OM-richtlijnen.

LOVS

De LOVS zijn samengesteld door voorzitters van de gerechtshoven en rechtbanken met als doel om tot een consistent landelijk straftoemetingsbeleid te komen. In de LOVS zijn straffen opgenomen die rechters opleggen voor veel voorkomende strafbare feiten. Ook worden omstandigheden genoemd die strafverhogend of -verlagend kunnen werken, zoals recidive, het gebruik van geweld etc. De oriëntatiepunten worden aangepast als de praktijk op een gegeven moment uitwijst dat voor een bepaald feit hoger of lager gestraft wordt. De LOVS dragen bij aan de rechtseenheid en rechtsgelijkheid. Op basis daarvan kun je op voorhand namelijk een redelijk goede inschatting maken van de straf die opgelegd zal worden. Dat geldt zowel voor een zaak bij de politierechter in Gelderland als bij de politierechter in Limburg. In specifieke gevallen kan een rechter (uiteraard) afwijken van de LOVS indien de rechter vindt dat daar aanleiding voor is.

OM-richtlijnen

Daarnaast bestaan de OM-richtlijnen. Een verschil met de LOVS is dat de OM-richtlijnen specifieke straffen noemen voor recidive (eenmalig of meermalen). In deze richtlijnen staan bovendien vaak hogere straffen genoemd dan in de LOVS. In de praktijk komt het geregeld voor dat een officier van justitie requireert tot een hogere strafeis dan uiteindelijk door een rechter (die zich baseert op de LOVS) wordt opgelegd. Dat geldt met name voor zaken waarin geen bijzondere strafverhogende omstandigheden aanwezig zijn. Aan de ene kant begrijpen wij dat het openbaar ministerie een eigen visie op de hoogte van een straf kan hebben. Aan de andere kant ontgaat ons het nut van het requireren tot een hogere straf in deze gevallen.

In bepaalde gevallen zal een rechter vinden dat er aanleiding is om een hogere straf dan de LOVS op te leggen. Dat geldt momenteel met name in de randstad ten aanzien van vuurwapengebruik.

Richtlijn Vuurwapens en explosieven

In Amsterdam hebben de rechters sinds kort een eigen richtlijn “Vuurwapens en explosieven” opgesteld, waarin oriëntatiepunten voor straftoemeting worden gegeven voor het bezit van (ja de naam zegt het al) vuurwapens, munitie en explosieven. Net als in de LOVS worden daarbij omstandigheden genoemd die strafverhogend of strafverlagend werken. De richtlijn zou al per 20 mei 2019 gelden, maar is pas vorige week gepubliceerd.

Voor het bezit van een automatisch vuurwapen in het openbaar leggen rechters in Amsterdam nu 18 maanden gevangenisstraf op, terwijl daar volgens de LOVS doorgaans een straf van 9 maanden voor gegeven wordt. Op het bij zich dragen van een handgranaat staat 12 maanden (in woning) en 18 maanden (in het openbaar). De LOVS geeft als richtlijn 6 maanden gevangenisstraf. Kom je met een dergelijke zaak voor een Amsterdamse rechter, dan kun je dus rekenen op een fiks hogere straf.

Rechtsongelijkheid

Grote verschillen, die de rechtsgelijkheid niet ten goede komen. Want waarom zou het bezit van vuurwapens in Amsterdam harder gestraft moeten worden dan in andere delen van het land? Het bezit van vuurwapens zou immers niet gevaarlijker of afkeurenswaardiger moeten zijn dan in andere delen van het land. Een wapen dat in Den Bosch gekocht is en waarmee de verdachte op de ring van Amsterdam rijdt, wordt dus harder gestraft dan indien hij op de A2 richting Mokum rijdt.

Onderscheid op basis van afkomst of regio riekt naar discriminatie en is in het strafrecht per definitie onwenselijk. Het voorstel van Dijkhoff om criminaliteit in achterstandswijken dubbel zo hard te straffen, is niet voor niets afgeschoten.

Wij menen dat de Amsterdamse rechters een verkeerd signaal afgeven met deze nieuwe richtlijn. Indien harder moet worden gestraft voor wapenbezit, doe dat dan landelijk en pas de LOVS aan. In Rotterdam bestaan blijkbaar ook grote zorgen over het toenemend aantal liquidaties en vuurwapengeweld, zo schreef mr. Jacco Janssen in de togacolumn van deze week. In die regio hebben de rechters er echter voor gekozen om de LOVS als uitgangspunt te hanteren en, in gevallen die daar aanleiding voor geven, hoger te straffen en dat vervolgens goed en helder te motiveren. Indien de praktijk uitwijst dat voor vuurwapenbezit structureel hoger wordt gestraft in meerdere regio’s van het land, kan dat vervolgens weer leiden tot aanpassing van de LOVS. Dat lijkt ons de goede volgorde en niet andersom. Voor het strafrecht dient immers iedereen gelijk te zijn, of je nu in Apeldoorn of in Amsterdam woont (of rijdt).

Conclusie

Ook al mogen rechters dergelijke afspraken met elkaar maken en houden zij zich aan de strafmaxima, menen wij dat het onwenselijk is om per regio verschillend te gaan straffen. We spreken de hoop uit dat de Amsterdamse rechters het voorbeeld van Rotterdam zullen volgen en alsnog de LOVS als uitgangspunt zullen nemen. De praktijk zal vervolgens uitwijzen of het aanpassen van de LOVS noodzakelijk is op basis van een landelijke trend. Postcode-discriminatie dient voorkomen te worden; rechtsgelijkheid is een groot goed!

Deze blog is geschreven door Noortje Lina en Guus (A.C.J.) Lina.