Recht op loon na ziekmelding alcoholverslaving?

Recht op loon na ziekmelding alcoholverslaving?
18 december 2017

Alcoholverslaving, arbeidsongeschiktheid en loondoorbetaling. Het is en blijft een thema waar werkgevers, werknemers en ook rechters mee worstelen. Dat blijkt maar weer eens uit een recente zaak (ECLI:NL:RBNNE:2017:4367) die speelde in Groningen.

De casus uitgelegd

“Don’t get high on your own supply”, een bekend citaat uit een roemruchte Amerikaanse film. In deze zaak (JAR 2017/302) lapte de werknemer, in dienst als accountmanager bij Hooghoudt, deze regel aan zijn laars. De slijterijbezoeker was verslaafd aan alcohol, zo blijkt uit de uitspraak.

Op 22 december 2016 rijdt de werknemer tijdens een vakantie in kennelijke staat zijn leaseauto in de prak. Die is total loss. Het rijbewijs, noodzakelijk voor de uitvoering van de functie van accountmanager, wordt ingenomen. Twee dagen later meldt de vrouw van deze werknemer hem ziek.

Heeft de werknemer recht op loon tijdens zijn (alcohol-gerelateerde) ziekte?

Doorbetalen van loon na ziekmelding

De kantonrechter oordeelt van wel, met als doorslaggevend argument dat het ongeval op 22 december niet los kan worden gezien van zijn ziekte “nu hij dat ongeval onder invloed van alcohol heeft veroorzaakt”, aldus de kantonrechter.

Welk oordeel had de kantonrechter geveld als dit ongeval nuchter was veroorzaakt?

Deze overweging doet de vraag rijzen welk oordeel de kantonrechter had geveld als dit ongeval nuchter was veroorzaakt, en de werknemer wel ook zijn rijbewijs was kwijtgeraakt (hetgeen niet ondenkbaar is). Het lijkt er op dat de werknemer in dat geval geen aanspraak had gehad op zijn loon.

Alcoholisme als ziekte in de rechtspraak

Dat alcoholisme een aandoening is die naar vaste jurisprudentie wordt aangemerkt als ziekte, verdient wat mij betreft al enige nuancering. Vaste rechtspraak van de hoogste socialezekerheidsrechter is dat “een verslaving aan alcohol of verdovende middelen op zich niet als ziekte of gebrek is aan te merken, tenzij uit die verslaving gebreken voortvloeien of indien die verslaving noodzaakt tot een klinische opname of behandeling" (Centrale Raad van Beroep, 8 april 2010, ECLI:NL:CRVB:2010:BM0518).

Alcoholmisbruik is niet hetzelfde als alcoholverslaving.

Ook civiele rechters zijn soms kritisch. Zo is alcoholmisbruik niet hetzelfde als alcoholverslaving, aldus de kantonrechter in de Rechtbank Noord Holland (ECLI:NL:RBNHO:2016:1680), en ook de kantonrechter in de Rechtbank Utrecht (ECLI:RBUTR:2012:BX8487) overweegt dat “het hebben van een alcoholprobleem niet gelijk kan worden gesteld met ziekte… het kan evenwel een symptoom zijn van ziekte”.

In de meeste civiele uitspraken wordt geoordeeld dat op basis van de huidige medische opvattingen, alcoholverslaving als ziekte moet worden gezien.

Het bovenstaande neemt niet weg dat in verreweg de meeste civiele uitspraken wordt geoordeeld dat op basis van de huidige medische opvattingen, alcoholverslaving als ziekte moet worden gezien. Ook wordt vaak geoordeeld dat de werkgever in dergelijke gevallen een zorgplicht heeft (Rechtbank Amsterdam, 29 oktober 2009, ECLI:NL:RBAMS:2009:BK2771).

Knelpunten bij deze uitspraak

Wat naar mijn mening knelt in deze zaak is onder meer dat de werknemer nog niet ziek was (gemeld) op het moment van het verkeersongeval. De werknemer was met vakantie en het stond niet vast dat er op dat moment gebreken waren of dat de werknemer klinisch was opgenomen. Vast staat ook dat het ongeval niets te maken heeft met het verrichten van zijn werk. Zoals gezegd: stel de werknemer was nuchter geweest, maar wel zijn rijbewijs kwijtgeraakt. Had hij dan geen loon gekregen? Die tegenstelling lijkt mij niet goed te billijken: het kan toch niet zo zijn dat het gebruik van alcohol in het verkeer op deze manier letterlijk wordt beloond?

Wie niet werkt, krijgt geen loon

Artikel 7:627 BW is nog altijd de hoofdregel: wie niet werkt heeft geen recht op loon. Uiteraard heeft de wet veel van de betekenis van dit artikel ingeperkt door de artikelen 628 en 629. Die laatsten zijn echter nog steeds een zogenaamde lex specialis; een werknemer die in de gevangenis verblijft, heeft geen recht op loon, ook niet als hij aldaar ziek wordt. Een stakende werknemer die ziek wordt evenmin.

Rijbewijs cruciaal voor uitvoeren werk

In casu had derhalve ook geoordeeld kunnen worden dat het niet beschikken over een rijbewijs, zelfs daargelaten de oorzaak daarvan, voldoende grond was voor het afwijzen van de loonvordering. Omdat alcoholmisbruik als zodanig niet hetzelfde is als alcoholverslaving – dat eerste kan zelfs een dringende reden opleveren ex artikel 7:678 lid 2 onder c BW – had mogelijk ook geoordeeld kunnen worden dat de werknemer niet meer over zijn rijbewijs beschikte als gevolg van alcoholmisbruik, en niet per se als gevolg van zijn alcoholverslaving en de daaraan ten grondslag liggende ziekte die eerst later, 24 december, is gemeld bij de werkgever. Immers, wanneer gaat misbruik over in ziekte? De kantonrechter leunt bij de beslissing bovendien op een oordeel van de huisarts van 20 januari 2017. Ik zou menen dat een oordeel van de bedrijfsarts relevanter is, al lijkt het er op dat die de werknemer pas op 10 mei 2017 voor het eerst heeft gezien.

Rechter niet in lijn met artikel 7:627 BW

Een oordeel langs de lijnen van artikel 7:627 BW had wat mij betreft geleid tot een uitkomst die het rechtsgevoel meer bevredigt en mogelijk ook beter aansluit bij de in Nederland geldende rechtsovertuiging, een maatstaf die ex artikel 3:12 BW van belang is bij de inkleuring van wat redelijkheid en billijkheid eisen. Zie in dit verband bijvoorbeeld Kantonrechter Amersfoort (JAR 2002/34), die oordeelde dat de arbeidsongeschiktheid van een werknemer als gevolg van een verkeersongeval veroorzaakt door alcoholgebruik, door opzet was veroorzaakt en dat daarom geen reden bestond op loon. Voor het geval dat oordeel in een bodemzaak geen stand zou houden, overwoog de kantonrechter dat er evenmin aanspraak op loon bestond vanwege het ontbreken van het rijbewijs, dat voor risico van de werknemer moest blijven.

Middenweg mogelijk met maximumdagloon?

De vraag is of er een “middenweg” mogelijk is door bijvoorbeeld uitsluitend het wettelijk minimum van 70% van het maximumdagloon toe te wijzen, in plaats van het volledige loon zoals de kantonrechter naar ik uit de uitspraak opmaak heeft gedaan. Daartoe zou kunnen worden aangeknoopt bij een uitspraak van de Kantonrechter Tilburg van 18 mei 2005 (JAR 2006/77). Die oordeelde het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar als de werknemer, arbeidsongeschikt na een alcohol gerelateerd ongeval, op meer dan het wettelijk minimum aanspraak kon doen gelden.

Kijk naar het strafrecht voor maatwerk

Het heeft er zoals gezegd alle schijn van dat rechters en werkgevers worstelen met deze problematiek, vooral omdat de huidige regelgeving het leveren van maatwerk bemoeilijkt. Wat dat betreft is hier de wetgever aan zet: die zou kunnen overwegen het opzetcriterium van artikel 7:629 lid 3 onder a BW te versoepelen. Bijvoorbeeld – via leentjebuur bij het strafrecht – door introductie van het leerstuk van voorwaardelijke opzet.

Michiel Koole is annotator bij Jurisprudentie Arbeidsrecht (JAR).

Meer Sdu blogs lezen over arbeidsrecht? Volg Sdu blog.


Opmerkingen