Met de komst van de Omgevingswet heeft ook de regelanalist zijn intrede gedaan. Waar de VNG met het rolmodel ‘Margreet’ een houvast wil bieden hoe deze nieuwe rol in te vullen, blijkt het werk in de praktijk niet zo eenvoudig als geschetst. Twee ervaringsdeskundigen delen hun inzichten en drukken gemeenten op het hart ‘niet af te wachten’. “Nu investeren in de rol van regelanalist levert je efficiencyvoordeel, inzicht én zekerheid op.”
Op 1 januari 2023 treedt de Omgevingswet in werking. Gemeenten, waterschappen en provincies zijn druk bezig met de voorbereidingen hiervoor, waaronder de uitwerking van toepasbare regels voor het DSO. Om te komen tot toepasbare regels analyseren ze de bruidsschat van de overheid: welke regels nemen we over, welke moeten we aanvullen en wat ziet een inwoner bij een vergunningscheck of vergunningsaanvraag als we niks doen?
Claire Vermeulen werkt sinds 1 maart 2021 als regelanalist bij de gemeente Leidschendam-Voorburg. Volgens haar is duidelijk geworden dat ‘niks doen’ met de bruidsschat kan leiden tot een uitkomst die niet overeenkomt met het lokale beleid van een gemeente. “Stel je voor dat je als burger bij een vergunningscheck van een bepaalde bouwactiviteit als resultaat vergunningsvrij leest, terwijl dit niet het geval is. Of dat er staat Neem contact op met uw gemeente omdat er geen toepasbare regels zijn. Of dat de inwoner afhaakt, omdat de vragen te complex zijn. Dat zijn serieus onwenselijke scenario’s.”
Omgevingsplan en vergunningen verbinden
Claire merkt dat veel gemeenten nog worstelen met de rol van regelanalist en hierdoor nog niet zijn begonnen aan de juridische vertaling van het omgevingsplan. “Je ziet ze afwachten totdat hun visie en omgevingsplan klaar zijn of leggen de rol van het opstellen van de toepasbare regels bij de planjuristen neer, maar dan onderschat je echt de functie van de regelanalist. Het is natuurlijk een hele nieuwe functie en dat maakt het wellicht lastig om door te pakken en een regelanalist aan te stellen. Maar Ik ben nu ruim een jaar werkzaam als regelanalist en kan zeggen: wacht niet af! Nu investeren in de rol van regelanalist levert je organisatie efficiencyvoordeel, inzicht én zekerheid op.”
Rolmodel Margreet
Het werk behelst volgens haar zoveel meer dan wat de VNG schetst in haar rolmodel ‘Margreet’.
“Het gaat niet alleen om de vertaling van de juridische regels en het maken van beslismodellen. Ik ben met name bezig met toepasbare regels in de gehele keten van omgevingsplan tot VTH en de vertaling naar de initiatiefnemers toe. Gaandeweg zie ik steeds meer verbindingen tussen omgevingsplan en vergunningen ontstaan.”
Het omgevingsplan, de toepasbare regels en vergunningen staan volgens Claire in verbinding met elkaar. “Je kan een routeplanner hebben en een rijbewijs, maar zonder auto ben je niet compleet, zonder routeplanner weet je de weg niet en zonder rijbewijs kan je niet rijden. Uiteindelijk is de toepasbare regel dus de verbinding van het omgevingsplan naar de inwoner en de verbinding van de inwoner naar de vergunningverlener voor het indienen van een vergunningsaanvraag. Deze taken zie je nergens in het rolmodel beschreven. Wel de rol van modelleur, maar in de praktijk blijkt de functie zich anders te ontwikkelen en zeker niet zo simpel in de uitvoering. Je moet constant zaken organiseren en stakeholders verbinden.”
De grootste wrijving die nu binnen organisaties ontstaat, is volgens haar dat de afdeling Vergunning, Handhaving en Toezicht zegt dat ze te laat is aangehaakt of dat er geen afstemming plaatsvindt met ander bevoegde gezagsdragers. “Je dient als regelanalist dilemma’s met beleidsmakers te bespreken, zodat je in je dienstverlening alles helder en begrijpelijk kunt wegzetten. Dit kost tijd. Afwachten is ook om die reden niet de juiste keuze in deze fase.”
Procesbegeleider én uitvoerder
Regelanalist Tamer el Masri vindt afwachten in deze fase ook onverstandig. Hij is senior manager bij Geodan/Flow Legal, een bedrijf dat regelsoftware voor bedrijven maakt, en ziet in de praktijk dat er binnen organisaties verwarring heerst. “Veelal juristen werken met onze software. Zij snappen goed hoe het nieuwe stelsel werkt, maar hebben nog wel vaak moeite met het vertalen van juridische teksten naar toepasbare regels. Sommigen denken ook dat dat de enige rol is van een regelanalist. Maar er komt meer bij kijken dan alleen het omzetten van teksten”, benadrukt Tamer, die zelf binnen deze organisaties als regelanalist met name bezig is met verbindingen leggen.
“Je vervult als regelanalist een centrale, veelzijdige rol in de transitie naar de nieuwe Omgevingswet. Je bent procesbegeleider in een complex speelveld én uitvoerder tegelijkertijd. Met kennis en kunde geef je vorm aan de drie grote pijlers binnen de Omgevingswet. Vaak is het ook nodig te kijken naar de juistheid en wenselijkheid van juridische regels in relatie tot de vergunnings- en handhavingspraktijk. Of om al direct bij het opstellen van de juridische regels rekening te houden met het klantperspectief. Als je tijdig in het proces de juiste afstemming weet te organiseren dan levert dat enorme efficiencyvoordelen op.”
De juiste term
In de praktijk hoort Tamer nog vele benamingen voor zijn functie. “De een noemt mij projectleider, de ander procesbeheerder of programmamanager. Nog niemand noemt mij regelanalist. Het helpt wel als je de term van regelanalist gebruikt, want het is een nieuwe rol en die moet je als organisatie nadrukkelijk gaan invullen. Als je het projectleider, procesbeheerder of programmamanager blijft noemen dan vergis je je in de zwaarte van de functie en hoe specifiek het werk is.”
Multidisciplinaire teams
Tamer en Claire zien zichzelf als ‘een spin in het web’ en vertellen hoe ze in multidisciplinaire teams alle activiteiten uit de bruidsschat tegen het licht houden, zo de toepasbare regels maken en het omgevingsbeleid herzien waar nodig. In die teams werken ze samen met onder meer een planjurist, beleidsmedewerker, vergunningverlener, handhaver en communicatiemedewerker. Samen bespreken ze alle activiteiten waarvoor juridische regels gelden.
Tamer: “Aan de hand van de gemeentelijke visie bekijken we de huidige regels en het beleid en kijken we of ze uitvoerbaar zijn. Wijzigingen en aanpassingen nemen we op in het omgevingsplan en maken we toepasbaar. Dit betekent dat de toepasbare regels afhankelijk zijn van het omgevingsplan. Groot voordeel is dat we een duidelijk overzicht krijgen van de gehele keten, het resultaat is ook voor iedereen duidelijk en het beleid beter uitvoerbaar voor inwoners.”
Beter uitvoerbaar beleid
Een mooi voorbeeld van beter uitvoerbaar beleid dankzij onderling overleg in multidisciplinaire teams is volgens Claire de vergunningplicht voor zonnepanelen bij monumenten. “Hierbij lopen de legeskosten fors uit verhouding tot het doel van de omgevingsvergunning. Daar komt bij dat de gemeente duurzaamheidsvoorzieningen stimuleert met subsidies, maar de eigenaren van een monument juist extra leges-lasten ondervinden én dat de welstands- en monumentencommissie geen plaatsing op het voordakvlak toestaat, maar alleen op het achter- of zijvlakdak mits de zonnepanelen niet zichtbaar zijn vanuit openbaar gebied. De conclusie is dat de gemeente kan besluiten om de vergunningplicht los te laten als er zonnepanelen op het achterdakvlak van monumenten worden geplaatst.”
Praktische handvaten
Om gemeenten die in de aanloop naar de invoering van de Omgevingswet nog zoekende zijn te ondersteunen, hebben Tamer en Claire alle denkbare praktische handvaten voor de regelanalist uitgewerkt. “In een leergang van drie lesdagen komen alle aandachtspunten aan bod. We gaan oefenen met praktische zaken en geven gerichte verbeteringen zodat regelanalisten in de eigen organisatie direct weten wie aan te haken bij welk vraagstuk en niet zelf het wiel hoeven uit te vinden”, zegt Tamer.
Claire benadrukt dat de leergang geen blauwdruk is die voor elke organisatie alle uitdagingen rondom toepasbare regels oplost. “Maar je leert wel van ons waar in de organisatie zaken een plekje moeten krijgen en wie eigenaarschap krijgt over toepasbare regels. Je krijgt veel praktische informatie en kunt hierdoor als regelanalist voor jezelf eenvoudiger antwoorden formuleren. Die zekerheid heb je nodig om als regelanalist de ambities van een gemeente te kunnen verwezenlijken.”
iDeal