The wolf of Wall Street

Het zesde nummer van het tijdschrift Strafblad staat in het teken van strafrecht & film. Diverse auteurs uit wetenschap en praktijk hebben op indrukwekkende wijze de rol van (actoren in) het strafrecht in diverse filmklassiekers geduid. In deze blog is, in het verlengde van het thema van het tijdschrift Strafblad, aandacht voor de handel en wandel van Jordan Belfort, uit de film The Wolf of Wall Street, bezien vanuit het Nederlandse strafrecht.

THE WOLF OF WALL STREET
De film over het leven van beurshandelaar Jordan Belfort bezien vanuit het Nederlands strafrecht
Mr. Marielle van Essen

The Wolf of Wall Street is een Amerikaanse misdaadfilm uit 2013 van regisseur Martin Scorsese met Leonardi DiCaprio in de hoofdrol. De film is gebaseerd op de gelijknamige memoires van beursmakelaar Jordan Belfort, die in de jaren '80 en '90 fortuin maakt door vanuit zijn effectenkantoor Stratton Oakmont op Long Island, op agressieve wijze investeerders over te halen waardeloze aandelen te kopen. Belfort houdt er in die periode een leven op na gevuld van drank, drugs, vrouwen, dure huizen, auto’s en jachten. De investeerders blijven berooid achter.

Eind jaren '90 wordt Belfort opgepakt door de FBI en hij krijgt in 2003 maar liefst 4 jaar vrijheidsstraf opgelegd voor onder meer beleggingsfraude en witwassen. Achter de tralies schrijft hij zijn boek, welke in 2013 wordt verfilmd.


Beleggingsfraude oftewel Oplichting
Hoewel de kijker in de film vrijwel direct wordt duidelijk gemaakt, dat de agressieve verkoop van vrijwel waardeloze aandelen illegaal is, is dit naar Nederlands strafrecht nog niet zo eenvoudig juridisch te kwalificeren. Beleggingsfraude is namelijk niet afzonderlijk strafbaar gesteld in ons Wetboek van Strafrecht. Een dergelijke fraude zal normaliter worden tenlastegelegd als oplichting. Voor een veroordeling voor oplichting dient met wettig en overtuigend bewijs vast te worden gesteld, dat de verdachten van meet af aan een valse voorstelling van zaken hebben gegeven aan hun potentiële kopers. Bijvoorbeeld door het aannemen van een valse naam of hoedanigheid, door listige kunstgrepen of een samenweefsel van verdichtsels. Een en ander om iemand te bewegen tot in dit geval het kopen van aandelen. Onder listige kunstgrepen worden verstaan bedrieglijke handelingen. Onder een samenweefsel van verdichtsels verschillende leugens die tezamen beschouwd een bedrieglijke schijn van waarheid geven. Eén op zichzelf staande leugen is in beginsel dus niet strafbaar. Onder te bewegen tot wordt verstaan, dat voornoemde middelen ook daadwerkelijk iemand aanzetten tot het kopen van aandelen die hij anders niet zou hebben gekocht. Een te vergaande mate van naïviteit bij de koper, is hierbij bovendien niet strafbaar. Een en ander mede afhankelijk van diens kennis en ervaring. Oftewel, als de koper de bedrieglijke leugens had kunnen en moeten doorzien, is de verkoper niet strafbaar.

Boiler room methode
Toegepast op de handel en wandel van Jordan Belfort, is evenwel ook naar Nederlands recht sprake van oplichting oftewel beleggingsfraude. Belfort koos met zijn bedrijf namelijk voor de zogenoemde boiler room methode. De boiler room methode houdt in dat potentiële kopers ongevraagd worden benaderd per telefoon, waarbij hoge rendementen worden beloofd. Ook wel cold calling genaamd. Inmiddels verboden in NL, maar nog niet in de VS. Er wordt direct gevaagd om persoonlijke gegevens door te geven en mensen worden onder druk gezet om snel te beslissen. Geen enkele leugen of tactiek wordt achterwege gelaten om mensen over te halen de waardeloze aandelen te kopen. Zo doen de verkopers zich voor als echte experts en erkende dienstverleners met een professioneel ogende website en bijbehorende formulieren. Bovendien wekken ze de indruk dat het om een exclusief aanbod gaat. Zo worden kopers onder druk gezet en krijgen zij het gevoel dat het dé kans van hun leven is. Hierbij wordt veelal gekozen voor laagopgeleide kopers met weinig verstand van beleggingen, zoals in de film loodgieters en postbodes. De media aandacht die Belfort krijgt door een publicatie over zijn bedrijf in Forbes Magazine als veelbelovende nieuwkomer op Wall Street draagt nog eens extra bij aan de illusie van succes. Eens geïnvesteerd, blijken de aandelen waardeloos. De commissies die op de transacties worden gerekend zijn echter exorbitant hoog.

Churning
Belfort traint zijn personeel er vervolgens in om kopers nimmer hun aandelen te laten innen, maar deze altijd weer te laten inzetten op aandelen van andere bedrijven. Ook wel churning genoemd. Zo kan het bedrijf de schijn van succes hoog houden, en tegelijkertijd nog meer commissie opstrijken voor de vele transacties, fortuin maken en daardoor snel groeien.

Beursfraude: handelen met voorkennis en marktmanipulatie (Wft/WED)
Daarbij besluit Belfort op enig moment om het schoenenbedrijf Steve Madden naar de beurs te brengen en bij kopers aan te bieden als een ongelooflijk veelbelovend bedrijf. Zelf koopt hij met medeweten van CEO Steve Madden kort hiervoor de helft van de aandelen op, die hij op rekeningen van katvangers plaatst, waardoor de waarde van de resterende aandelen vrijwel automatisch stijgt.

Dit is mijns inziens een vorm van het zogenoemde frontrunning. Bij frontrunning draagt de koper van aandelen (veelal een aandelenhandelaar) kennis van een grote order op bepaalde aandelen door een andere persoon of bedrijf. De koper beschikt hiermee over niet publieke informatie dat de aandelen van dit bedrijf in waarde zullen stijgen. In de film is het echter Belfort zelf die deze grote order plaatst en daarmee direct de prijs per aandeel manipuleert voor de overig door zijn bedrijf te verhandelen aandelen.

Strafrechtelijke vervolging wegens overtreding Wft en WED
Linksom of rechtsom manipuleert Belfort met zijn handelwijze dus de financiële markt hetgeen niet alleen mogelijk oplichting is, maar ook is verboden middels onze Wet op het financieel toezicht (Wft) en als marktmisbruik strafbaar is gesteld bij onze Wet op de Economische Delicten (WED).

Hoewel dergelijke overtredingen van de Wft in beginsel bestuursrechtelijk worden gehandhaafd, kan de toezichthouder van DNB (De Nederlandse Bank) of de AFM (Autoriteit Financiële Markten) ook besluiten de overtreding strafrechtelijk te laten vervolgen door het Openbaar Ministerie of de FIOD. Dit is doorgaans het geval bij ernstige zaken. Gezien de hoeveelheid slachtoffers en de hoogte van de schade in het geval van Belfort, zou hij ook in Nederland naar alle waarschijnlijkheid voor diens overtredingen van de Wft strafrechtelijk worden vervolgd. Omdat de Wft en WED niet uitblinken in duidelijkheid, wordt in Nederland echter meestal ‘eenvoudigweg’ gekozen voor vervolging voor ‘oplichting’ en ‘witwassen’. 

Witwassen
Met de gelden die Belfort met zijn bedrijf door oplichting en beursfraude verkrijgt, worden dikke feesten gegeven, grote huizen gekocht, kilo’s aan drugs aangeschaft, prostituees besteld en een groot jacht gekocht. Ook sluist hij met de hulp van verschillende personen miljoenen vanuit de VS door naar rekeningen in Zwitserland op naam van zijn tante in Engeland. Door de rekening op haar naam te zetten wordt verhuld dat de gelden eigenlijk van het bedrijf van Belfort afkomstig zijn. Hierdoor kunnen de VS niet makkelijk afdwingen dat de Zwitserse bank het bankgeheim doorbreekt en informatie verstrekt. Het op deze wijze omzetten of verhullen van gelden verkregen uit misdrijf (oplichting) en marktmisbruik (Wft/WED) is zowel in de VS als Nederland strafbaar gesteld als (gewoonte) witwassen.  

Leiding geven aan criminele organisatie
Hoewel in de VS doorgaans als ‘samenzwering’ met betrekking tot de afzonderlijke feiten tenlastegelegd, zou in Nederland enerzijds gekozen kunnen worden voor leiding geven danwel deelname aan een criminele organisatie. Immers weten zijn compagnon en ook zijn personeel van zowel de oplichting, alsook het witwassen en doen zij hier actief aan mee. Er zat een duidelijke structuur en taakverdeling in de organisatie, deze organisatie bestond een aantal jaren en had als oogmerk de oplichting en het witwassen.

Bezit harddrugs, huiselijk geweld, rijden onder invloed, omkoping ambtenaar
Verder zien we in de film Belfort en zijn compagnon Donnie vrijwel onafgebroken en in grote hoeveelheden middelen gebruiken zoals cocaïne, Morfine, Adderall, Xanax en de favoriet van beiden: de Quaaludes. Het bezit van het middel cocaïne is als harddrug in Nederland strafbaar gesteld bij de Opiumwet. De grote hoeveelheden niet voorgeschreven medicijnen vallen eveneens onder harddrugs. Na een overdosis van het middel Lemon 714 rijdt Belfort van de Country Club naar huis al kwijlend en half verlamd zijn Ferrari in de prak. Rijden onder invloed is strafbaar gesteld bij de Wegenverkeerswet.

Ook slaat en stompt hij zijn vrouw in de buik, hetgeen te kwalificeren is als mishandeling zoals strafbaar gesteld bij artikel 300 van het Wetboek van Strafrecht. In feite levert het zelfs de strafverzwarende variant op, namelijk mishandeling van een levensgezel ex artikel 300 jo 304 lid 1 Wetboek van Strafrecht. Belfort wordt voor deze feiten niet vervolgd. Wel wordt hij nog vervolgd en veroordeeld voor (poging) omkoping van een FBI-agent.

Plea bargain in de VS, kroongetuige in NL?
In de VS is het gebruikelijk om een strafzaak te schikken. Een verdachte gaat akkoord met een bepaalde straf in ruil voor een tegenprestatie. Die tegenprestatie is doorgaans bekennen en het erbij lappen van zoveel mogelijk mensen. Dat is ook wat hij doet en het levert hem effectief slechts 22 maanden zitten in een luxe gevangenis op. Op die manier blijft de VS een uitgebreide strafzaak bespaard. Ook wel een plea bargain genoemd.

In Nederland kennen we een dergelijke wijze van schikken in strafzaken eigenlijk niet echt. Als een verdachte strafvermindering wil in ruil voor een bekentenis en belastende verklaringen voor anderen, dan dient dit op het hoogste niveau te worden goedgekeurd. De strafvermindering is niet onbeperkt en ziet slechts op de eis van de officier van justitie: oftewel de rechtbank is aan deze eis niet gebonden en kan meer opleggen hetgeen in een grote fraudezaak onlangs nog is gebeurd. (Rechtbank Overijssel, locatie Zwolle van 4 september 2019.)

Schadevergoedingsregeling
Tot slot schijnt Belfort ook veroordeeld te zijn tot vergoeding van de schade van zijn slachtoffers, hetgeen hij 15 jaar later slechts zeer beperkt blijkt te hebben gedaan. Dit terwijl hij thans als schrijver, spreker en middels de filmrechten van The Wolf of Wall Street al jarenlang opnieuw fortuinen schijnt te verdienen.

In Nederland zou aan hem de zogenoemde schadevergoedingsmaatregel worden opgelegd. Dit maakt het voor het OM/CJIB mogelijk om hem weer vast te zetten als hij niet betaalt. Dit wordt gijzeling genoemd en is een drukmiddel om een veroordeelde te laten betalen. Een veroordeelde kan een schade niet ‘uitzitten’. En alleen als hij echt kan aantonen dat hij niet bij machte is het schadebedrag geheel of ten dele te voldoen, blijft hechtenis achterwege of wordt de duur daarvan beperkt.

Nog vorig jaar oordeelde de rechter in New York, dat Belfort, 15 jaar na diens veroordeling, moet beginnen met het betalen van de schadevergoedingen aan zijn slachtoffers. Het betreft een bedrag van naar schatting 100 miljoen. Een bedrag dat hij alleen al met behulp van de gelden van de filmrechten op The Wolf of Wall Street had kunnen voldoen. Naast deze filmrechten verdient Belfort als public speaker echter ook nog eens naar schatting een ton per optreden. Zijn leven en zijn praatjes spreken kennelijk toch veel mensen tot de verbeelding. Doet Belfort dan toch iets goeds met zijn leven en gaat hij nu eindelijk de slachtoffers terugbetalen? Of is hij in zijn nieuwe carrière als public speaker opnieuw een wolf in schaapkleren. 

 

Van Essen Advocaten

Twitter: @strafzaak
Instagram: marielle_vanessen
LinkedIn: Marielle van Essen