Commentaar op Burgerlijk Wetboek Boek 3 art. 171 (Relatierecht) en (Vermogensrecht)

C.1: Regels procederen

Een deelgenoot wenst te procederen om een rechterlijke uitspraak te verkrijgen voor de gemeenschap. Onder rechterlijke uitspraak vallen alle beslissingen in civiele en administratiefrechtelijke zaken, waar een rechter aan te pas komt. Een vergunningsaanvraag valt derhalve niet onder dit artikel, maar onder artikel 3:170 BW (Schoordijk (1983), p. 67-68). Een rechterlijke uitspraak zal alle deelgenoten binden (HR 2 november 2003, NJ 2004, 130, ECLI:NL:HR:2003:AJ0498 ).

Met betrekking tot het procederen gelden verder de volgende regels:

• Het is noodzakelijk dat alle deelgenoten als formele procespartij op treden.
• De procederende deelgenoot dient kenbaar te maken dat hij ten behoeve van de gemeenschap procedeert.
• Het vonnis bindt alle deelgenoten, indien in naam van de gemeenschap is geprocedeerd.
• Artikel 3:171 BW geeft slechts de individuele deelgenoot de bevoegdheid tot procederen en niet de gemeenschap (HR 8 september 2000, NJ 2000, 604, «JOR» 2001/19, ECLI:NL:HR:2000:AA7044.
• In beginsel geldt artikel 3:171 BW niet voor vorderingen tegen een andere deelgenoot (zie HR 8 september 2000, NJ 2000, 604, «JOR» 2001/19, ECLI:NL:HR:2000:AA7044 ).
• De kostenveroordeling zal in beginsel voor rekening van de gemeenschap komen (Meijer (2007), par. 3.3.5)

Indien een oorspronkelijk eiser, die geen hoger beroep heeft ingesteld, zich alsnog in hoger beroep aan de zijde van appellanten wil voegen, dan zal dat verzoek in beginsel worden toegestaan, nu de rechterlijke uitspraak (het collectief van) de gemeenschap aangaat en niet slechts de deelgenoten die dat beroep hebben ingesteld. Eiser was in zijn hoedanigheid van deelgenoot, steeds materieel partij geweest in hoger beroep (ook al was hij dat formeel niet, daar de appeldagvaarding niet mede op zijn naam was uitgebracht). Zie Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 3 december 2013, ECLI:NL:GHARL:2013:9219.

C.2: Ten behoeve van de gemeenschap

C.3: Vertegenwoordiging

Indien een deelgenoot namens de gemeenschap procedeert, kan dit worden gekwalificeerd als vertegenwoordiging van de procespartijen. In dit artikel kan echter niet gesproken worden van zuivere vertegenwoordiging, omdat niet feitelijk ‘ten name van’ een ander wordt gehandeld (Asser-Kortmann (2004), nr. 13). Bovendien ziet de bevoegdheid van de deelgenoot in het kader van dit artikel alleen op het voeren van de procedure en niet op het aannemen van de prestatie.

C.4: Uitzondering in de regeling

Een deelgenoot is niet bevoegd zelfstandig te procederen namens de gemeenschap indien dit in de beheersregeling staat. In de regeling kan bijvoorbeeld worden opgenomen dat de deelgenoten slechts gezamenlijk bevoegd zijn tot procederen (T-M, Parl. Gesch. Boek 3, p. 590). Indien een deelgenoot krachtens de beheersregeling naast het beheren ook bevoegd is tot procederen, dan is deze deelgenoot ook bevoegd de verschuldigde prestatie ingevolgde artikel 3:170 lid 2 BW aan te nemen.

C.5: Bescherming deelgenoten

De overige (niet procederende) deelgenoten worden beschermd, indien de procederende deelgenoot onbevoegd is. Een deelgenoot is onbevoegd, indien de regeling aan een ander de bevoegdheid toekent of indien tijdens een procedure een beheersregeling wordt vastgesteld met toekenning van deze bevoegdheid aan een ander.

De overige deelgenoten kunnen zichzelf beschermen of worden beschermd als volgt:

• Bij dreiging van een procedure kunnen zij de rechter overeenkomstig artikel 3:168 lid 2 BW verzoeken om een regeling over de procesbevoegdheid vast te stellen.
• Zij kunnen voegen of tussenkomen overeenkomstig artikel 217 e.v. Rv en artikel 285 lid 2 Rv.
• Zij kunnen een rechtsmiddel tegen de uitspraak instellen.
• Zij kunnen een vordering instellen tegen de procederende deelgenoot wegens onzorgvuldig gedrag (MvA, Inv, Parl. Gesch. Boek 3, p. 1284).
• De gedaagde kan met succes beroep doen op de onbevoegdheid van de procederende deelgenoot.
• Bij vaststelling van onbevoegdheid door de rechter kunnen de overige deelgenoten de procedure voortzetten conform artikel 225 e.v. Rv.

Een derde kan een beroep doen op de onbevoegdheid van de procederende deelgenoot. Het gevolg van een succesvol beroep is dat de deelgenoot niet-ontvankelijk wordt verklaard, tenzij de overige deelgenoten hem tijdig een procesvolmacht geven. Dit laatste kan ook tijdens de loop van de procedure.