Handboek fiscaal insolventierecht - 09 De fiscale gevolgen van schuldsanering/kwijtschelding, vrijval van crediteuren

9.1. Algemeen

Indien in een insolventie geen – gehele of gedeeltelijke – betaling aan crediteuren van hun vorderingen plaatsvindt, heeft dat consequenties voor de fiscale winst, bij zowel de crediteur als de debiteur. De fiscale gevolgen voor de crediteur zijn in het vorige hoofdstuk besproken. In dit hoofdstuk worden de fiscale gevolgen voor de debiteur, dus de insolvente vennootschap, besproken.

In zijn algemeenheid geldt dat de insolvente vennootschap, doordat zij haar crediteuren geheel of gedeeltelijk niet kan dan wel niet hoeft te betalen, een fiscale winst realiseert en wel ter hoogte van het niet te betalen bedrag. Dit wordt aangeduid als 'vrijval van schulden'. Onder omstandigheden kan de vennootschap echter in aanmerking komen voor een kwijtscheldingswinstvrijstelling. De vennootschap dient dan wel een fiscale winst te nemen, maar voor zover het bedrag van de niet te betalen vorderingen de in de vennootschap aanwezige fiscale verliezen (verliescompensatie) overtreft, komt de vennootschap in aanmerking voor een vrijstelling.¹

In de volgende paragraaf wordt nader ingegaan op de vrijval van schulden. In de daarop volgende paragraaf wordt de kwijtscheldingswinstvrijstelling nader besproken. Het in dit hoofdstuk behandelde is eveneens van toepassing op onbetaald gebleven dan wel kwijtgescholden belastingschulden. Die zullen op eenzelfde wijze vrijvallen als andere schulden, bijvoorbeeld handelsschulden.

9.2. Vrijval van schulden; de Fokker-casus

Volgens de fiscale regels (art. 3.13 lid 1 sub a Wet IB jo. art. 8 lid 1 Wet Vpb) is winst het bedrag van de gezamenlijke voordelen die, onder welke naam en in welke vorm ook, worden verkregen uit onderneming. Dit fiscale (totale) winstbegrip impliceert dat het niet hoeven betalen door de vennootschap van een of meer vorderingen op haar tot winst bij de vennootschap aanleiding geeft.² Bij deze vrijval van schulden dient daarom het gehele bedrag dat vrijvalt tot de fiscale winst te worden gerekend in het jaar waarin de vrijval plaatsvindt.³

Door de regeling omtrent de kwijtscheldingswinst (zie de volgende paragraaf) kan een vrijval van schulden zich alleen maar voordoen in een situatie waarin de vorderingen door de vennootschap niet hoeven te worden voldaan, om redenen die niet in de rechtstreekse invloedsfeer van de betreffende crediteuren liggen. Indien de crediteuren er wel zelf, al dan niet noodgedwongen, mee instemmen dat de vorderingen niet geheel of gedeeltelijk hoeven te worden terugbetaald, dient te worden getoetst aan de regels voor de kwijtscheldingswinst.⁴ Vrijval van schulden zal zich daarom in feite alleen voordoen in de volgende twee gevallen.

1. De vordering is verjaard. De vennootschap zal in het jaar van de verjaring ten aanzien van deze vordering een fiscale winst moeten boeken ter hoogte van de verjaarde vordering.⁵ De situatie zou zich kunnen voordoen dat de…