Rechtsgeldigheid en doorwerking van buitenstatutaire governance-afspraken

1. Inleiding

Door de toenemende contractualisering van de vennootschappelijke verhoudingen tussen aandeelhouders heeft zich ook het leerstuk van de doorwerking van aandeelhoudersovereenkomsten in de laatste jaren verder ontwikkeld.² Onder doorwerking versta ik in dit artikel de tegenwerpelijkheid van buitenstatutaire afspraken binnen de vennootschappelijke rechtsorde, meer specifiek de gevolgen van handelen in strijd met buitenstatutaire governance-afspraken voor de rechtsgeldigheid van de besluitvorming. Het uitgangspunt daarbij is dat alle aandeelhouders partij zijn bij de afspraken en mede-aandeelhouder zijn in een BV.³ Hieronder wordt eerst de stand van zaken met betrekking tot doorwerking van aandeelhoudersovereenkomsten besproken (§ 2). Vervolgens worden twee leerstukken behandeld die ingrijpen in de discussie over doorwerking, te weten het unanieme aandeelhoudersbesluit in strijd met de statuten (§ 3) en de zogenaamde openbaarheidsfunctie van dwingend recht (§ 4). Als sluitstuk komen de rechtsgeldigheid en doorwerking van buitenstatutaire governance-afspraken aan de orde (§ 5).

2. Doorwerking van aandeelhoudersovereenkomsten⁵

In deze paragraaf bespreek ik kort de belangrijkste doorwerkingsuitspraken, waaronder twee zeer recente.⁶

De eerste echte doorwerkingsuitspraak werd reeds in 1998 gewezen.⁷ In die zaak (VenV) eisten de statuten van de vennootschap voor bepaalde categorieën bestuursbesluiten goedkeuring van de algemene vergadering met een meerderheid die lager was dan de meerderheid die partijen in een latere stemovereenkomst waren overeengekomen. De president ging ervan uit dat de partijen (tijdelijk) van de lagere statutaire meerderheidseis beoogden af te wijken en oordeelde dat zulks geoorloofd was.⁸ Het beroep op de contractuele meerderheidseis werd door de rechtbank rechtens aanvaard, maar in casu afgewezen op de grond dat het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar was.

In de zaak…