Commentaar op Besluit proceskosten bestuursrecht (Bestuursrecht)

A: Inleiding

In de artikelen 7:15 en 7:28 Awb is bepaald in welke gevallen het bestuursorgaan in bezwaar en administratief beroep gehouden is de proceskosten van de burger te vergoeden. Artikel 8:75 Awb biedt de rechtbank de bevoegdheid om in beroep een proceskostenveroordeling uit te spreken. Ook als het beroep wordt ingetrokken kan worden verzocht om een proceskostenveroordeling, zo volgt uit artikel 8:75a Awb. Het Besluit proceskosten bestuursrecht (Bpb) vormt de algemene maatregel van bestuur als bedoeld in de artikelen 7:15 lid 4, 7:28 lid 4 en 8:75 lid 1 Awb. In het Bpb is limitatief bepaald welke kosten, gemaakt in de bestuursrechtelijke procedure, voor vergoeding in aanmerking kunnen komen en tot welke hoogte deze kosten worden vergoed. Uitgangspunt is dat met forfaitaire bedragen wordt gewerkt, zodat niet de werkelijk gemaakte kosten worden vergoed. Met betrekking tot de voorlopige voorziening, het hoger beroep en cassatieberoep is het Bpb eveneens relevant omdat in de betreffende wetgeving artikel 8:75 Awb van overeenkomstige toepassing wordt verklaard. Voorts is het Bpb van overeenkomstige toepassing op de bestuursrechtelijke procedure inzake de afdoening van verkeersovertredingen. Nu voornoemde bepalingen voorzien in een gesloten stelsel inzake het toekennen van proceskostenvergoeding kan een aanvullende proceskostenveroordeling niet als een schadevergoeding via de artikelen 8:73 en 8:73a Awb worden uitgesproken. Om diezelfde reden komt de in verband met een toevoeging te betalen eigen bijdrage niet voor vergoeding in aanmerking.

B: Wetstechnische informatie

Voor de wetstechnische informatie verwijzen wij u naar de historische informatie bij de regeling.

C: Kernproblematiek

D: Jurisprudentie uitgebreid

bij de beoordeling van de klacht moet worden vooropgesteld dat de zojuist bedoelde familierelatie niet belet dat de advocaat als derde wordt aangemerkt. Die familierelatie behoeft ook niet aan het beroepsmatige karakter van verleende rechtsbijstand in de weg te staan, met dien verstande dat als de rechtsbijstand wordt verleend door een persoon die behoort tot het huishouden van de belanghebbende in beginsel moet worden aangenomen dat deze niet op zakelijke basis is verleend en daarom niet kan gelden als beroepsmatig verleend. Uit de gedingstukken blijkt dat de advocaat niet tot het huishouden van belanghebbende behoort, werkzaam is bij een advocatenkantoor en beroepsmatig rechtsbijstand pleegt te verlenen.

indien beroep is ingesteld door een gemachtigde die zichzelf daarbij presenteert als belastingadviseur, ligt daarin de stelling begrepen dat die gemachtigde aan de belanghebbende in het geding beroepsmatig rechtsbijstand verleent. Bovendien vloeit uit de forfaitaire regeling in het Besluit proceskosten bestuursrecht voort dat geen opgave behoeft te worden gedaan van de gemaakte kosten van beroepsmatig verleende rechtsbijstand. Een belanghebbende behoeft slechts aannemelijk te maken dat daadwerkelijk kosten voor beroepsmatig verleende rechtsbijstand zijn gemaakt indien de wederpartij dit heeft betwist. De beginselen van een behoorlijke rechtspleging brengen mee dat de rechter de belanghebbende na een zodanige betwisting tot die bewijslevering in de gelegenheid stelt.

proceshandelingen aangaande het incidentele hoger beroep dienen op dezelfde wijze te worden behandeld als proceshandelingen betreffende het hoger beroep (vgl. HR, BNB 2010/16c*). Daarom had het Hof een vergoeding moeten toekennen voor de door belanghebbende in hoger beroep gemaakte kosten, nu deze zich heeft moeten verweren tegen het door de Inspecteur ingestelde (ter zitting in hoger beroep ingetrokken) incidentele hoger beroep.

voor een toekenning van een proceskostenvergoeding in afwijking van de forfaitaire bedragen van het Bpb is grond indien het bestuursorgaan het verwijt treft dat het een beschikking of uitspraak geeft respectievelijk doet of in rechte handhaaft, terwijl op dat moment duidelijk is dat die beschikking of uitspraak in een (de) daartegen ingestelde procedure geen stand zal houden (HR 13 april 2007, nr. 41 235, 2007/260).

de rechtbank is kennelijk ervan uitgegaan dat voor belanghebbende geen kosten verbonden zijn aan de hem verleende rechtsbijstand. Reeds dat staat in de weg aan toekenning van een vergoeding ter zake van rechtsbijstand. Wel slaagt de klacht dat de rechtbank zonder nadere toelichting is voorbijgegaan aan het ter zitting gedane verzoek om vergoeding van verlet- en reiskosten. De Hoge Raad doet de zaak af en veroordeelt het bestuursorgaan in de reis- en verletkosten van belanghebbende, vastgesteld op € 167,87.

De Afdeling ziet thans aanleiding haar jurisprudentie op dit punt te preciseren, waarbij zij aansluiting zoekt bij het arrest van de Hoge Raad van 19 oktober 2012 (LJN BY0531). Een familierelatie staat er op zichzelf niet aan in de weg dat de gemachtigde als derde wordt aangemerkt. Die familierelatie staat ook niet aan het beroepsmatige karakter van verleende rechtsbijstand in de weg, met dien verstande dat als rechtsbijstand wordt verleend door een persoon die behoort tot het huishouden van de belanghebbende, in beginsel moet worden aangenomen dat deze niet op zakelijke basis is verleend en daarom niet kan gelden als beroepsmatig verleend. In haar uitspraak van 21 oktober 2009 («JB» 2009/253) heeft de Afdeling vastgesteld dat [gemachtigde] beroepsmatig rechtsbijstand verleent. De Afdeling stelt voorts vast dat [gemachtigde] niet behoort tot het huishouden van appellante. Er is geen aanwijzing dat de rechtsbijstand in dit geval niet op zakelijke basis is verleend. De omstandigheid dat appellante in beroep een nota heeft overgelegd van de kosten die haar in rekening zijn gebracht, vormt een aanwijzing voor het tegendeel. De rechtbank heeft ten onrechte uit het enkele feit dat geen betalingsbewijs is overgelegd, afgeleid dat de aan appellante verleende rechtsbijstand niet op zakelijke basis is verleend.

in artikel 1, aanhef en onderdeel a, Bpb is bepaald dat een veroordeling in de kosten als bedoeld in artikel 8:75 Awb uitsluitend betrekking kan hebben op de kosten van door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand. Zoals de Afdeling heeft overwogen in de uitspraak van 2 februari 1998, in zaak nr. H01.96.0946 is daarbij van belang dat het verlenen van rechtsbijstand een vast onderdeel vormt van een duurzame, op het vergaren van een inkomen gerichte taakuitoefening. Nu blijkens de door de gemachtigde van appellanten verstrekte informatie vaststaat dat deze, naast het geven van juridisch advies, nagenoeg een volledige betrekking elders heeft, kan niet worden gesproken van beroepsmatig verleende rechtsbijstand in de zin van voormelde bepaling.

aangezien het primaire besluit is herroepen wegens een aan het college te wijten onrechtmatigheid, komt appellante ingevolge art. 7:15 lid 2 Awb in beginsel in aanmerking voor vergoeding van de kosten die zij in verband met de behandeling van het bezwaar redelijkerwijs heeft moeten maken. In art. 2 lid 1 Bpb is bepaald op welke wijze het bedrag van de kosten wordt vastgesteld. Ingevolge art. 2 lid 3 Bpb kan in bijzondere omstandigheden van het eerste lid worden afgeweken. Nu appellante in het bestreden besluit op een punt van zeer ondergeschikt belang in het gelijk is gesteld, te weten voor € 0,01, bestaat aanleiding om met toepassing van art. 2 lid 3 Bpb het bedrag van de te vergoeden kosten op nihil vast te stellen.

uitgaande van de thans ook door de Raad gevolgde benadering moet (een advocaat in loondienst van) het moederbedrijf ten opzichte van betrokkene worden aangemerkt als derde in de zin van artikel 1, aanhef en onderdeel a, Bpb. Van bijzondere omstandigheden op grond waarvan het moederbedrijf] met betrokkene moet worden vereenzelvigd is niet gebleken. Het enkele feit dat moedermaatschappij en enig aandeelhouder van betrokkene is, is daartoe niet voldoende. Anders dan door appellant ter zitting bepleit, acht de Raad het gegeven dat tussen het moederbedrijf en betrokkene geen sprake is van betaling maar van doorbelasting niet relevant.

met betrekking tot de hier gevolgde wijze van horen is van belang dat het bestuursorgaan uitdrukkelijk de mogelijkheid van telefonisch horen heeft opengesteld, op welke uitnodiging de gemachtigde en appellant zijn ingegaan. Dat is het enige moment geweest waarop zij zijn gehoord. Het bestuursorgaan heeft van het horen een verslag gemaakt en dat ook aan het dossier toegevoegd. Een zodanige wijze van horen dient naar het oordeel van de Raad op één lijn gesteld te worden met het verschijnen ter hoorzitting als bedoeld in onderdeel A4 van de bijlage.

appellante mocht er in de gegeven omstandigheden van uitgaan dat een rapportage van de hand van de medisch deskundige – gelet op diens deskundigheid – een relevante bijdrage zou leveren aan de beantwoording van de in geding zijnde rechtsvraag en deswege van belang zou zijn voor de oordeelsvorming van de rechtbank. Om die reden zijn de kosten van de opgestelde medische rapportage aan te merken als redelijkerwijs gemaakte kosten door een deskundige die aan een partij verslag heeft uitgebracht. De door appellante ingeschakelde medisch adviseur is weliswaar aanvankelijk ingeschakeld om een medisch deskundigenrapport ten aanzien van appellante op te maken, maar is, gezien de wijze waarop zijn aanwezigheid bij de zitting is aangekondigd en zijn optreden aldaar, nadien veeleer als arts-gemachtigde ter zitting van de rechtbank opgetreden.

een schadestaatprocedure is een vervolg op de normale procedure. De kosten van die vervolgprocedure kunnen dan ook, voor zover ze kunnen worden aangemerkt als proceshandelingen in de zin van het Bpb, voor vergoeding in aanmerking komen.

gelet op het bepaalde in artikel 6:1 lid 2 Awb, was appellante op grond van het enkele feit dat gedaagde de voor hem geldende beslistermijn had laten verstrijken gerechtigd om daartegen het rechtsmiddel van beroep aan te wenden. De rechtbank had daarin voorts aanleiding moeten zien om gedaagde te veroordelen in de proceskosten die appellante voor het instellen van het beroep daartegen heeft moeten maken, en wel op basis van wegingsfactor 0,25.

voor het vergoeden van reis- en verletkosten van een procesgemachtigde die niet-beroepsmatige rechtsbijstand verleent, is in het Bpb geen specifieke regeling opgenomen, doch wel met betrekking tot die kosten van een partij. De CRvB leidt hieruit af dat de reis- en verletkosten die betrokkene zelf had moeten maken indien hij zelf zijn belangen had behartigd voor vergoeding in aanmerking komen.

dat het rapport van de door de belanghebbende ingeschakelde arbeidsdeskundige niet heeft bijgedragen aan het nadere standpunt van de BV en de daarop gebaseerde vernietiging van het bestreden besluit, staat niet aan een vergoeding van de kosten van dat rapport in de weg.

Uitsluitend reiskosten in verband met het bezoek van de terechtzitting komen voor vergoeding in aanmerking. De reiskosten in verband met het bezoek aan de gemachtigde worden geacht begrepen te zijn in de forfaitaire vergoeding voor de professionele rechtshulpverlener.

voor zover de opgevoerde kosten betrekking hebben op het geding in hoger beroep kan, nu de Raad in zijn uitspraak van 2 maart 1995 met toepassing van artikel 8:75 Awb reeds over de proceskosten in hoger beroep heeft beslist, volgens vaste rechtspraak van de Raad gelet op het limitatieve en forfaitaire karakter van de exclusieve regeling van de proceskostenveroordeling zoals neergelegd in artikel 8:75 Awb en het Bpb, niet op grond van artikel 8:73 lid 1 Awb een aanvullende veroordeling in de proceskosten worden uitgesproken.

appellante had zich de kosten die gemoeid zijn geweest met de procedure kunnen besparen indien verweerders omtrent de rechtsgang die appellante kon volgen om een rechterlijke uitspraak te krijgen over het materiële geschil dat partijen verdeeld hield, van meet af aan de juiste opvatting hadden gehuldigd. Het college stelt met inachtneming van het vorenoverwogene en gelet op hetgeen appellante omtrent de door haar gemaakte proceskosten heeft gesteld, ex aequo et bono het bedrag van de door haar in dit verband gemaakte kosten in afwijking van het bepaalde in artikel 2 lid 1 Bpr vast op € 7.500 en veroordeelt verweerders gezamenlijk tot betaling aan appellante van genoemd bedrag, daarbij in aanmerking nemend dat de beroepen van appellante op inhoudelijke gronden ongegrond zijn verklaard.

naar Nederlands recht hebben appellanten nimmer een recht gehad op vergoeding van de volledige in de bestuurlijke voorprocedure gemaakte kosten van rechtsbijstand. Van eigendom in de zin van het Eerste Protocol was dan ook geen sprake. Derhalve kan evenmin worden gesproken van het reguleren van dergelijke eigendom. Uit artikel 1 vloeit ook niet een verplichting voor de Nederlandse staat voort om zijn wetgeving zo in te richten dat appellanten wél zonder meer een recht op volledige vergoeding van hun kosten van rechtsbijstand in de bezwaarfase toekomt.

E: Jurisprudentie nieuw

Meest recente jurisprudentie over Besluit proceskosten bestuursrecht.

F: Literatuurverwijzing

Bij dit artikel is nog geen belangrijke literatuur aanwezig.