Digitale nalatenschap

Samenvatting

Volgens de wet bestaat de nalatenschap echter primair uit de goederen en schulden van de overledene (art. 4:182 BW), naast de mogelijkheid van vererven van rechtsverhoudingen zoals overeenkomsten (art. 6:249 BW). Onduidelijk is in hoeverre daaronder digitale dingen vallen. Men denke hierbij aan e-mailaccounts, domeinnamen, cryptocurrency, non-fungible tokens, socialmedia-accounts bij Facebook, LinkedIn of Instagram, digitaal gekochte activa als games of muziek die aan een persoonlijke account zijn gekoppeld, of digitale data zoals documenten en foto’s. In dit verband spreekt men tegenwoordig wel over de digitale nalatenschap.

De makers van ons Burgerlijk Wetboek hebben geen rekening kunnen houden met deze nieuwe fenomenen. Mede daarom is hun vermogensrechtelijke status onduidelijk of beperkt; onduidelijk is ook hoe beheer, vereffening en verdeling van de digitale nalatenschap moeten plaatsvinden. In deze preadviezen worden deze gebieden verkend en worden enige oplossingen geschetst.

Verschillende vragen rijzen:

• Wat houdt de digitale nalatenschap in? 
• Hoe moeten die digitale goederen worden gekwalificeerd? 
• Bestaan ook digitale schulden? 
• Welke rol heeft de privacywetgeving bij de digitale nalatenschap? 
• Vallen digitale goederen na het overlijden in de nalatenschap waarover de erfgenamen kunnen beschikken op dezelfde wijze als de overledene, en zo nee, welke rechten komen de erfgenamen dan wel toe? -
• Welke mogelijkheden tot beheer, overgang, overdracht, verdeling en uitwinning van digitale goederen bestaan?
• Wat zijn de bevoegdheden van de executeur, de bewindvoerder en vereffenaar met betrekking tot de digitale nalatenschap?

Inmiddels zijn hierover diverse wetgevende initiatieven ontplooid, bestaan zeer uiteenlopende privaatrechtelijke regelingen in de vorm van bijvoorbeeld algemene voorwaarden, en wordt hierover een behoorlijke wetenschappelijke discussie gevoerd. Er spelen hierbij diverse problemen die slechts in beperkte mate bij gewone goederen gelden. Men denke aan het belang van de privacy van de overledene en beperkingen die voortvloeien uit contractvoorwaarden, die bijvoorbeeld de overgang van de activa verbieden of beperken.

Intussen gaat het hier allang niet meer om theoretische discussies: de meeste mensen zijn zich enigermate bewust van de aanwezigheid van een digitale nalatenschap. Nochtans is het van groot belang dat erfgenamen of beheerders van opengevallen nalatenschappen zich toegang kunnen verschaffen tot de digitale goederen die tot de nalatenschap behoren. Zonder toegang is de afwikkeling van een nalatenschap niet goed mogelijk.

Voor de praktijk is het van belang dat hiervoor duidelijke, werkbare en rechtvaardige regels komen en dat nagedacht wordt over de wijze waarop de notariële rechtspraktijk met de digitale nalatenschap omgaat.

Om deze reden is deze problematiek gekozen als onderwerp van de preadviezen van dit jaar.

De preadviezen zijn verzorgd door:

• Prof. mr. A. Berlee, hoogleraar Gegevensbescherming en privacyrecht aan de Open Universiteit (OU);
• Prof. mr. S.E. Bartels, hoogleraar burgerlijk recht aan de Radboud Universiteit Nijmegen en verbonden aan het Onderzoekcentrum Onderneming & Recht (OO&R);
• Mr. A. Cavallé Medina, docent/onderzoeker Notarieel recht aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU); 
• Drs. S. Debie, FLOF doctoraatsonderzoeker aan het RRD Instituut Familiaal Vermogensrecht KU Leuven, waar hij het proefschrift 'toegang tot en vererving van digitale assets' voorbereidt onder het promotorschap van prof. dr. A.-L. Verbeke;
• Mr. L.A.G.M. van der Geld, directeur van Netwerk Notarissen Nederland, docent bij het Centrum voor Notarieel Recht van de Radboud Universiteit en plaatsvervanger Gerechtshof Den Haag;
• Dr. R.M. Gellert, universitair Docent bij het Onderzoekcentrum Onderneming & Recht en de interdisciplinary hub on digitalization and society (iHub) van de Radboud Universiteit Nijmegen;
• Mr. dr. K.C. Henckel, universitair docent Internationaal Privaatrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG);
• Mr. I.M. Lambers, promovenda aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG);
• Mr. dr. E.D.C. Neppelenbroek, universitair docent IT-recht aan de Rijksuniversiteit Groningen;
• Prof. mr. T.F.E. Tjong Tjin Tai, hoogleraar privaatrecht aan Tilburg University; - Mr. E.F. Verheul, universitair hoofddocent privaatrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).

Redactie

Digitale nalatenschap is verschenen onder redactie van en met een inleiding door prof. mr. T.F.E. Tjong Tjin Tai en prof. mr. L.C.A. Verstappen voor het wetenschappelijk congres van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie en het WPNR op 24 juni 2025 te Utrecht.