De gevilde rechter

Tussen 530 en 522 v.Chr. regeerde de Perzische koning Cambyses II over Babylon en Egypte. Hij was de zoon van de bij ons meer bekende koning Cyrus en werd opgevolgd door de grote Darius. Herodotos beschreef hem als een wrede en onverschillige despoot¹ in onder meer het volgende korte verhaal:

“(...) Sisamnes, die behoord had tot de koninklijke rechters, was door Cambyses gedood, omdat hij voor geld een onrechtvaardig vonnis had geveld en Cambyses had zijn hele huid laten afstropen en na hem gevild te hebben liet hij de huid tot riemen versnijden en bespande daarmee de zetel waarop hij zat als hij recht sprak. Na de zetel zo bespannen te hebben benoemde Cambyses (...) de zoon van Sisamnes tot rechter en droeg hem op goed te bedenken op wat voor een zetel hij zat recht te spreken”, aldus Herodotos.²

Ruim tweeduizend jaar later, aan het eind van de 15de eeuw, werd deze gruwelijke voetnoot uit een ver en vreemd verleden een populair thema in de Lage Landen, verbeeld door verschillende kunstenaars. Zo schilderde Gerard David in 1498 met veel oog voor detail en in schitterende kleuren de arrestatie en terechtstelling van de onfortuinlijke gevilde rechter, gedeeltelijk afgebeeld op de omslag van dit Trema-nummer.³ Het zal niet voor niets zijn geweest dat juist deze geschiedenis in die late middeleeuwen aansloeg bij het publiek, toen staatsvorming leidde tot een uitdijend ambtenarenapparaat en het rechtersambt door de vorst werd verpacht aan de meest­biedende, ongeacht diens taakopvatting.⁴

Het rechtersambt is niet meer erfelijk of te koop. In plaats daarvan zijn rechters in loondienst met een aanstelling voor…